Đi giữa Hạ Long hàng ngàn đảo đá sừng sửng, cao thấp khác nhau, mỗi hòn một vẻ, ta có cảm giác như đang đi giữa một thế giới động vật đã trải qua hàng triệu triệu năm hóa đá như: Hòn Gà Trọi, hòn Yên ngựa, hòn Con Chó, hòn Con cốc, hòn Đại Bàng, hòn Ông Già Biển Cả…Đảo đá Hạ Long, dưới bàn tay sắp xếp của tạo hóa, đã tạo nên những công trình kiến trúc tự nhiên kỳ vĩ. Đó là những đảo đá mang hình thù kỳ thú: hình hộp, hình tháp, hình nón, như hòn Đỉnh Hương, hòn Quả Đào…. Các đảo này hoặc đứng một mình, giữa những luồng lạch như hòn Đũa, hòn Gà Trọi…, hoặc dựa vào một dãy núi như hòn Yên Ngựa, hòn Bướm…. Có những hòn 4 mặt phẳng lì, bề thế như “trụ Trời”, đen bóng như gỗ mun, gỗ trắc đó là hòn Ấm, hòn Đỉnh Hương…Có hòn uốn lượn cong vút, càng lên cao càng sắc nhọn. Trên đó các loài dây leo, cây dại, các loài thân gỗ như chồi, thông đá…, phủ lên một màu xanh mướt, giữa biển trời xanh bao la.
Hạ Long, vùng biển duy nhất trên thế giới, với diện tích không rộng, đã mọc lên hàng ngàn đảo đá, trong đó vô số hang động kỳ khu, chứa đựng nhiều tác phẩm “điêu khắc tự nhiên” tuyệt vời trên đá, đó là hang Đầu Gỗ, có nhiều nhũ đá nhô lên với những hình dạng phong phú. Tường truyền đây là sa bàn trận đánh thắng quân Nguyên ở Bạch Đằng giang năm 1288 của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Ngoài ra còn có hang Bồ Nông, hang Trống, hang Sửng Sốt… Đặc biệt có động Thiên Cung được phát hiện năm 1994. Động dài 250m, rộng 25m, cao 20m, có nhiều vách đá ngăn. Mỗi vách đá là một tuyệt tác. Đứng dưới vòm động cao lồng lộng, trong mầu nhũ đá xanh, vàng óng ánh như dát vàng, dát bạc… giữa một thế giới sinh linh vừa ảo vừa thực như thạch nhũ “Vú Mẹ Âu Cơ”, “Chiếc Gậy Thần” của Tôn Ngộ Không…, khiến du khách ngỡ mình đang sống trong mộng.
Thiên nhiên Hạ Long tươi đẹp. Vào mùa hạ, lớp lớp dây leo, phong lan, cây dại đua nhau nở hoa, khoe sắc.
Mùa thu, mang đến cho Hạ Long những đêm trăng huyền diệu. Ánh trăng chiếu xuống mặt nước như được dát một lớp thủy ngân óng ánh. Dưới ánh trăng mờ, những đảo đá im lìm, hiện lên những cảnh tranh tối tranh sáng.Đảo quen, giờ trở nên xa lạ, huyên bí trong đêm trăng thu.
Mùa xuân về, khi các rừng táo, rừng mơ quanh vịnh, hoa nở trắng một góc trời, là lúc Hạ Long căng tràn sức sống. Hạ Long chập chờn trong làn sương mung lung. Thuyền đi trong sương mà ngỡ như đi trong mây bồng bềnh.
Với những giá trị nổi bật toàn cầu về cảnh quan, năm 1994, Hạ Long được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới và năm 2000, Hạ Long lại được công nhận lần 2, bởi Hạ Long còn mang giá trị tòan cầu về địa chất, địa mạo.
Việt Nam rất tự hào còn có vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, thuộc tỉnh Quảng Bình, nằm trên cao nguyên đá vôi (karst), rông 200.000 ha. Kiến tạo đá vôi của vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng được hình thành khoảng 400 triệu năm trước, từ thời Cổ sinh, nên đá vôi PN-KB thuộc loại cổ nhất châu Á.
Đặc trưng của vườn Quốc gia PN-KB là có nhiều hang động, sông ngầm và hệ thống động thực vật quý hiếm được ghi vào sách đỏ Việt Nam và thế giới.
Các hang động ở đây, có sông ngầm dài khoảng 70 km, nhưng các nhà thám hiểm chỉ mới khám phá được 20km.
Vườn Quốc gia PN-KB, ngoài động Phong Nha có từ trước, năm 2005, các nhà thám hiểm đã phát hiện thêm động Thiên Đường. Theo đánh giá của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh, động Thiên Đường là động lớn nhất đẹp nhất tại vườn Quốc gia PN-KB. Động Thiên Đường có khối thạch nhũ kỳ ảo nhất, có những cột thạch nhũ lớn đường kính lên tới 1-2m, trông giống tượng Phật Bà Quan Âm. Có những thạch nhũ trông giống cung điện, lâu đài như Thạch Hoa viên.
Đặc biệt tháng 4/2009, Đoàn thám hiểm Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh, với sự giúp đỡ của ông Hồ Khanh, người địa phương, đã tìm ra hang Sơn Đoòng, có kích thước lớn nhất các hang động thế giới, với chiều dài 5km, cao 200m, rộng 150m, lớn gấp 4-5 lần động Phong Nha và lớn hơn động Thiên Đường và lớn hơn nhiều so với hang Deer thuộc vườn Quốc gia Gunung, Malaysia. Sông ngầm ở đây cùng dài hơn sông ngầm động Phong Nha. Qua công tác nghiên cứu cho thấy hố sụt ở đây có độ sâu trên 255m, đó là hố sụt sâu nhất Việt Nam.
Điều đáng ngạc nhiên là trong động Sơn Đoòng có cả một hệ thực vật xanh tốt.
Vườn Quốc gia PN-KB là nơi sinh sống của hơn 140 lòai thú của 31 họ và 10 bộ, nổi bật nhất là hổ, bò tót, 302 loài chim trong đó có 43 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam và 19 loài sách đỏ thế giới. Có 81 loài bò sát và lưỡng cư, trong đó có nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam và thế giới. có 259 loài chim, 72 lòai cá.
Theo tổ chức Bảo tồn Động vật Hoang dã Thế giới (FFI) cho biết vườn Quốc gia PN-KB còn có 4 lòai linh trưởng, thuộc diện nguy cấp trong phạm vi toàn cầu, đó là voọc Hà Tĩnh, voọc đen tuyền, voọc ngủ sắc và vượn đen má trắng.
Vườn Quốc gia PN-KB còn có một khu rừng nguyên sinh nhiệt đới, đa dạng sinh học. Đặc biệt tại đây, ở độ cao 800m (so với mực nước biển) có một rừng cây bách xanh rất quý hiếm. Có cây đường kính từ 1 -1,5m, cao 20-30m. ngoài ra còn có nhiều dòng thác đẹp đến mê hồn.
Vườn Quốc gia PN-KB là nơi có nhiều hang động, sông ngầm nổi tiếng thế giới,đã được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới năm 2003.
Năm 2014, Việt Nam rất vinh dự được UNESCO trước bạ quần thể danh thắng Tràng An vào danh sách di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, còn gọi là di sản hỗn hợp. Quần thể danh thắng Tràng An thuộc tỉnh Ninh Bình, nơi gắn liền với 4 triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần. Theo đánh giá của các nhà khoa học, Tràng An là một trong những địa danh hiếm hoi ở Việt Nam, sở hữu một thảm thực vật rừng nguyên sinh cùng hệ sinh thái đất ngập nước vô cùng phong phú. Danh thắng Tràng An mang nhiều giá trị nổi bật toàn cầu về văn hóa, lịch sử và địa chất địa mạo. Trong bài này người viết chỉ đề cập về di sản thiên nhiên.
Tràng An là nơi có cảnh quan núi đá vôi (karst) đẹp và quyến rủ nhất thế giới. Phủ lên cảnh quan là thảm thực vật rừng nhiệt đới và các tháp hình nón hùng vĩ cao trên 200m, với các hồ trũng, hẹp, khép kín, bao quanh bởi sông núi, nối nhau trùng điệp và các đầm lầy thông nhau qua một hệ thống khe suối xuyên ngầm với chiều dài lên đến 1km.
Thiên nhiên Tràng An đẹp với những ngọn núi, hang động kỳ thú, sông nước thanh bình và một hệ thống thực vật đa dạng, quý hiếm. Đây là một vùng núi đá vôi (karst) trồi lên giữa đồng bằng ven biển, nằm xen kẻ với hàng loạt khe suối và thung lũng ngập nước. Núi đá ở đây có nhiều hang động với những thạch nhũ muôn hình vạn trạng, như động Thiên Hà, động Vái Trời, động Ba Cô. Động Thủy Cung…Tràng An là một cảnh quan có dạng chuyển tiếp giữa núi đá vôi hình nón với nhau qua các đỉnh sắc cạnh và núi đá vôi thấp, đứng rời trên các đồng bằng bồi tích. Mỗi dạng địa hình đại diện cho các giai đoạn khác nhau trong quá trình tiến hóa địa mạo đang diễn ra trong quá trình xâm thực. Trên các vách đá ta thấy dấu hiệu các ngấn sóng trầm tích biển. Trên thế giới không có vùng đá vôi (Karst) nào cho những bằng chứng dao động mực nước biển diễn ra qua một giai đoạn địa chất dài và rõ ràng như ở Tràng An, Ninh Bình
