Báo chí phương Tây nghi ngờ ông Viktor Bout đàm phán cung cấp vũ khí cho lực lượng Houthi ở Yemen

Thương vụ mới của “ông trùm”

Viktor Bout đã được chính quyền của Tổng thống Joe Biden trả tự do vào tháng 12-2022 sau khi ngồi tù chưa đầy một nửa bản án 25 năm tại nhà tù liên bang bởi liên quan đến các tội danh âm mưu giết người. Đây là nhân vật đã được Mỹ trao trả trong cuộc trao đổi tù nhân với Nga để đổi lấy ngôi sao bóng rổ Brittney Griner - người đã bị giam giữ trong 10 tháng sau khi bị bắt tại sân bay ở Matxcơva với 0,7g dầu cần sa. Trước đó, Viktor Bout đã bị bắt trong một chiến dịch do Mỹ chỉ huy ở Thái Lan vào năm 2008, sau nhiều thập kỷ buôn lậu vũ khí do Liên Xô sản xuất từ châu Âu đến Trung Đông và châu Phi. Việc giải thoát cho Viktor Bout từ lâu đã là ưu tiên hàng đầu của Liên bang Nga.

Bốn ngày sau khi Viktor Bout trở về Nga, doanh nhân này đã gia nhập Đảng Dân chủ tự do cực hữu ở Nga. Tháng 7-2023, ông đã giành được 1 ghế trong Hội đồng Lập pháp của Ulyanovsk, một vùng lãnh thổ có 1,3 triệu người, cách Matxcơva khoảng 600km về phía Đông. Theo báo chí phương Tây, “ông trùm” Viktor A. Bout đang cố gắng làm trung gian cho một thỏa thuận với các chiến binh Houthi ở Yemen. Mới đây, Tạp chí phố Wall của Mỹ trích lời những người được cho là biết rõ vụ thỏa thuận này: Hồi tháng 8-2024, ông Viktor Bout đã làm trung gian cho một thương vụ trị giá 10 triệu USD để cung cấp các loại vũ khí tự động, bao gồm cả súng trường AK-47, cho nhóm phiến quân tại Yemen. Thỏa thuận được cho là đã diễn ra khi đại diện của Houthi giả làm thương gia đến Matxcơva vào mùa hè để mua thuốc trừ sâu, xe cộ… và được Viktor Bout chào đón. Sau khi được đảm bảo về việc cung cấp vũ khí từ “ông trùm” buôn vũ khí khét tiếng, hai bên đã thảo luận về một số thỏa thuận khác trong tương lai. Một quan chức an ninh châu Âu nói với Tạp chí phố Wall, các thỏa thuận đó bao gồm cả việc bán tên lửa chống tăng Kornet và vũ khí phòng không. 

Được biết, các cuộc đàm phán giữa ông Bout và nhóm phiến quân đã diễn ra trong một thời gian, nhưng chưa có thương vụ nào hoàn tất và chưa có vũ khí nào được chuyển giao. Các đợt chuyển giao có thể bắt đầu sớm nhất là trong tháng 10-2024 tới cảng Hodeidah dưới vỏ bọc là nguồn cung cấp thực phẩm.

Tháng 12-2022, ông Viktor Bout được trao đổi tù nhân sau hơn 10 năm thụ án tại Mỹ

Phản ứng của “người trong cuộc”

Phản ứng trước thông tin của báo chí phương Tây vào đầu tuần qua, ông Dmitri S. Peskov - Người phát ngôn của Điện Kremlin cho rằng, đó là một ví dụ về “cuộc tấn công bằng thông tin giả nhằm vào các đại diện của chúng tôi”.

Về phần mình, Viktor Bout luôn phủ nhận cáo buộc rằng ông buôn lậu vũ khí. Trong một cuộc phỏng vấn hôm 7-10 vừa qua trên RBC (một ấn phẩm kinh tế của Nga), ông Viktor Bout gọi bài báo của Tạp chí Phố Wall là “một trò lừa bịp”, nhưng ca ngợi Houthi đã đạt được một số kết quả mặc dù họ “không đủ nguồn lực”. “Ít nhất là trong năm qua, họ đã bắn hạ hơn 10 máy bay trinh sát không người lái của Mỹ. Vì vậy, tất cả các tàu buôn thuộc sở hữu của người Mỹ hoặc người Israel đều gặp khó khăn khi đi qua Biển Đỏ” - người được coi là trùm buôn vũ khí cho biết.

Trở lại với thỏa thuận trao đổi tù nhân hồi tháng 12-2022, một số người Mỹ cho rằng việc thả Viktor Bout là điều kiện có lợi cho Nga. Thời điểm đó, Cố vấn An ninh quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan đã bảo vệ quyết định này, tuyên bố rằng Mỹ đã xem xét kỹ các đánh giá rủi ro về trùm buôn vũ khí Viktor Bout. Trong một cuộc phỏng vấn với tờ New York Times năm ngoái, ông Viktor Bout cho biết, ông cần thời gian để học cách sử dụng điện thoại thông minh và “không còn nhiều mối quan hệ cũ”. Ông thừa nhận đã mở một công ty tư vấn kinh doanh, nhưng bác bỏ khả năng quay lại với ngành nghề cũ - một công việc mà ông khẳng định là “hoàn toàn tập trung vào hậu cần, khác hẳn với việc bán vũ khí”.

Không rõ liệu ông Viktor Bout quay lại buôn bán vũ khí thế nào và từ bao giờ, nhưng các cơ quan tình báo phương Tây tin chắc rằng ông sẽ không khởi động lại công việc của mình nếu như không có sự chấp thuận ngầm của Điện Kremlin. Mặt khác, nếu thỏa thuận buôn bán vũ khí với Houthi đi ngược lại lợi ích của Nga thì chính Matxcơva sẽ ngăn chặn điều này. Luật sư Steve Zissou - người từng đại diện cho ông Viktor Bout tại Mỹ - từ chối bình luận về vấn đề này, nhưng cho rằng sẽ là hợp lý nếu ông Viktor Bout được Điện Kremlin “bật đèn xanh”. Luật sư Zissou nói: “Giao dịch tiềm năng này giống hệt như việc chính quyền Mỹ đang làm, đó là cung cấp vũ khí cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga”.

Ông Viktor Bout hiện là thành viên Hội đồng Lập pháp Ulyanovsk và mở một công ty tư vấn kinh doanh tại Nga

Thông điệp của Nga gửi đến phương Tây

Lực lượng Houthi đã nhiều lần tấn công các tàu thương mại ở Biển Đỏ kể từ năm ngoái, trong đó có các cuộc tấn công nhắm vào tàu quân sự của Mỹ và Israel. Theo báo cáo của Cơ quan Tình báo quốc phòng Mỹ hồi tháng 4-2024, hoạt động vận chuyển container qua Biển Đỏ đã giảm mạnh. Các tuyến vận chuyển thay thế đang làm tăng chi phí hành trình và phí bảo hiểm cho các chuyến đi qua Biển Đỏ cũng tăng vọt. “Hiện tại, chúng tôi đang chứng kiến mức phí bảo hiểm lên tới 2% cho một chuyến đi qua Biển Đỏ” - Louise Nevill, Tổng Giám đốc logistics của Công ty môi giới Marsh cho biết hồi đầu tháng 10.

Vũ khí tiên tiến trong tay Houthi sẽ cho phép họ nhắm mục tiêu hiệu quả hơn vào các tàu đi gần vùng biển Yemen. Một thỏa thuận như vậy sẽ làm phức tạp thêm nỗ lực của Hải quân Mỹ tại Biển Đỏ và Vịnh Aden, nơi Houthi đã phát động các cuộc tấn công vào tàu quân sự, tàu buôn liên quan đến Israel. Trong cuộc tấn công mới nhất hôm 7-10, Houthi đã phóng tên lửa đạn đạo vào Israel để bày tỏ sự đoàn kết với lực lượng Hamas ở dải Gaza.

Cùng với đó, phương Tây tin rằng các cuộc đàm phán lớn hơn của ông Viktor Bout với lực lượng Houthi đã được cân nhắc kỹ để chuẩn bị cho việc leo thang căng thẳng nếu Mỹ và đồng minh tăng cường hỗ trợ cho Ukraine. Điện Kremlin đang tiến hành việc này một cách chậm rãi, từ tốn, nhằm gửi thông điệp tới phương Tây rằng: “Nếu Anh, Pháp hoặc Mỹ chấp thuận cho Ukraine tấn công bằng tên lửa tầm xa vào Nga, Điện Kremlin sẽ hoàn tất thỏa thuận với Houthi. Nó giống như một phần của chiến lược leo thang căng thẳng mà không khiến Nga phải tiến đến một cuộc đối đầu trực tiếp”.

Mặt khác, Nga đang cân nhắc một chiến dịch hỗ trợ các nhóm vũ trang khác vốn đang thách thức Mỹ và đồng minh giống như Houthi, nếu như Washington dỡ bỏ các hạn chế đối với việc sử dụng vũ khí do Mỹ sản xuất. Một báo cáo tình báo gần đây của Mỹ cho biết, Tổng thống Nga Putin có khả năng sẽ trả đũa mạnh hơn nếu chính quyền của Tổng thống Biden cho phép Ukraine dùng vũ khí phương Tây sản xuất tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga. Bản đánh giá nêu lên các phản ứng có thể xảy ra của Nga, chẳng hạn như tăng cường phá hoại hay tấn công các cơ sở, căn cứ quân sự của Mỹ và châu Âu.