Làm sao để cán bộ dám nghĩ dám làm tránh rủi ro pháp lý

Sáng 23/5, Quốc hội thảo luận tại tổ về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách nhà nước năm 2023, những tháng đầu năm 2024.

Một số ý kiến cho rằng, Quốc hội, Chính phủ cần rà soát, thống nhất các văn bản quy phạm pháp luật để địa phương, cán bộ yên tâm thực hiện, tránh rủi ro về pháp lý. Vì, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng cán bộ sợ sai, sợ trách nhiệm, đùn đẩy công việc là do hệ thống pháp luật còn tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo.

Đại biểu Đồng Ngọc Ba (đoàn Bình Định) cho rằng qua báo cáo của Chính phủ, có thể thấy thực tế hiện nay còn một bộ phận cán bộ chưa quyết liệt, kịp thời, nhạy bén, có tâm lý né tránh, đùn đẩy, sợ sai, sợ trách nhiệm. 

Trong báo cáo Chính phủ, đến hết năm 2023, đã có gần 18.000 cán bộ bị kỷ luật, nhưng theo đại biểu Đồng Ngọc Ba cần nêu cụ thể hơn, bóc tách các nhóm vi phạm đặc biệt là những vi phạm luật công chức, đạo đức công vụ có biểu hiện trốn tránh nhiệm vụ, thoái thác, tự ý bỏ vị trí công việc.

"Cán bộ phải biết sợ sai để không làm sai nhưng không thể sợ trách nhiệm, sợ việc mình phải thực hiện", ông Ba nói.

Đại biểu Đồng Ngọc Ba đề nghị Chính phủ phải có báo cáo hàng năm, đánh giá cụ thể, có định lượng, không chung chung để xử lý nghiêm triệt để mới có thể tạo chuyển biến.

Đặc biệt, ông Đồng Ngọc Ba nhấn mạnh cơ quan nào có nhiều công chức trốn tránh thoái thác trách nhiệm thì cần có biện pháp chấn chỉnh, nhất là xem xét trách nhiệm người đứng đầu.

Thảo luận thêm về vấn đề này, đại biểu Lò Thị Luyến (đoàn Điện Biên) cho biết, bà cơ bản nhất trí báo cáo của Chính phủ và báo cáo của cơ quan thẩm tra. Nhưng bà đề nghị phải rà soát vấn đề văn bản quy phạm pháp luật và vấn đề tinh thần, thái độ, trách nhiệm của cán bộ công chức, có bộ phận cán bộ đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. “Cần phải có cái nhìn khách quan về vấn đề này, cần phân tích sâu về nguyên nhân cốt lõi của vấn đề này”, bà Luyến nói.

Đại biểu Lò Thị Luyến cho rằng vấn đề tinh thần, thái độ, trách nhiệm của cán bộ công chức có mối quan hệ tương quan rất chặt chẽ với hệ thống pháp luật hiện hành. Nếu quy định rõ rồi mà cán bộ công chức không làm thì thuộc về trách nhiệm của cán bộ công chức, nhưng ngược lại, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều vấn đề, có sự mâu thuẫn, chồng chéo, áp dụng thiếu thống nhất.

Theo đại biểu Lò Thị Luyến, như vậy, trước tiên cán bộ công chức sẽ giữ gìn sự an toàn của mình, không ai dám làm những việc mà pháp luật quy định không rõ ràng, nếu làm sẽ có sự rủi ro, hậu quả về pháp lý. Hiện đã có một số cán bộ đã phải chịu hậu quả rủi ro về pháp lý vì các quy định không rõ ràng.

"Nếu anh nào liều, cứ quyết mà làm thì nhắm mắt làm, nhưng đến khi có sự kiện xảy ra, khi các cơ quan kiểm tra, thanh tra vào thì chỉ áp dụng quy định pháp luật để xử lý cán bộ", đại biểu Lò Thị Luyến trăn trở.

Đại biểu Lò Thị Luyến cho biết vấn đề văn bản quy phạm pháp luật thời gian đã có sự chuyển biến của Quốc hội, Chính phủ, của các bộ ngành. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng các quy định mâu thuẫn, chồng chéo khiến "địa phương không làm được, cán bộ công chức không dám làm".

Ví dụ như tỉnh Điện Biên đã đề nghị nhiều lần giữa Nghị định quy định chi tiết Luật Tài nguyên nước 2012 và Nghị định quy định chi tiết Luật Bảo vệ môi trường 2020 có sự xung đột nhau. 2 Nghị định này xung đột nên UBND tỉnh, đội ngũ cán bộ công chức "không dám liều để làm" một số dự án trên địa bàn.

"Trong trường hợp chúng tôi liều, nhắm mắt làm, nếu không có vấn đề gì xảy ra thì không sao, nhưng nếu khi có vấn đề, sự kiện xảy ra mà cơ quan điều tra, các cơ quan khác vào kiểm tra thì… 2 nghị định xung đột, mâu thuẫn nhau như vậy thì có ai dám làm không. Như vậy, nếu chúng ta đánh giá cán bộ công chức né tránh trách nhiệm là chưa đánh giá đầy đủ bản chất.

Trên tinh thần xây dựng, tôi mong muốn Quốc hội, Chính phủ tiếp tục lắng nghe và đồng hành cùng địa phương để giải quyết những vấn đề vướng mắc về hệ thống pháp luật, làm sao để tạo điều kiện cho cán bộ công chức có đầy đủ cơ sở pháp lý để thực hiện và không để hậu quả pháp lý xảy ra với cán bộ thực hiện nhiệm vụ", đại biểu Lò Thị Luyến bày tỏ.

Cần xem xét trường hợp có sai sót nhưng không vụ lợi

Liên quan đến nội dung dám nghĩ, dám làm, đại biểu Đặng Hồng Sỹ (đoàn Bình Thuận) dẫn trường hợp Luật Đất đai (sửa đổi) nên áp dụng sớm, trong đó phải thế nào để cách tính giá đất dễ thực hiện từ đó cán bộ trong cơ quan tham mưu công tác này thuận tiện trong cách làm.

“Hiện nay các cơ quan chức năng vào cuộc thanh tra, kiểm tra, điều tra thì thành phần trong Hội đồng thẩm định giá đất, thậm chí tổ giúp việc Hội đồng cũng diện xem xét điều tra, một số bị bắt giam”, ông Sỹ nói.

Theo ông Đặng Hồng Sỹ, trong thẩm định giá đất thì công ty tư vấn đi khảo sát, thẩm định, còn Hội đồng chỉ thẩm định lại các bước làm có đúng quy định không. Chủ tịch tỉnh là Chủ tịch Hội đồng thẩm định giá đất, nhưng có đi khảo sát số liệu đâu, mà chỉ căn cứ số liệu của đơn vị tư vấn. Nhưng quy trách nhiệm thì quy hết.

Ông Sỹ lấy ví dụ tại Bình Thuận có 2 vụ án, có những người chỉ đi họp một buổi và có chữ ký trong đó cũng bị điều tra. Cả những anh em trong tổ giúp việc cho Hội đồng, tổ này làm nhiệm vụ đánh máy, tài liệu thì bây giờ cũng diện đó (điều tra - PV), dường như anh, em sợ hết. Vì vậy nếu Luật Đất đai không có hướng dẫn kỹ về nội dung thẩm định giá đất thì sau này rất khó triển khai.

Về việc khắc phục tình trạng cán bộ đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, ông Sỹ cho biết, Thủ tướng có 4 công điện, Bộ trưởng Nội vụ đã tích cực chỉ đạo nhưng chưa được chuyển biến rõ nét.

Có nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội trong đó có ý kiến của Viện trưởng Viện kiểm sát Nhân dân tối cao sửa Điều 219 của Bộ luật Hình sự. Trong sửa Luật cần bổ sung những yếu tố không vụ lợi thì trong quá trình xử lý phải phân loại.

“Nếu có tiêu cực, tham nhũng thì phải xử lý nghiêm, trong trường hợp làm việc có tính toán sai sót, không vụ lợi thì chúng ta xem xét xử lý cho hợp lý. Điều này giúp cán bộ công chức thực sự mạnh dạn hơn, khắc phục tình trạng cán bộ sợ trách nhiệm, né tránh”, ông Sỹ nêu ý kiên.