Sự kiện này được kỳ vọng sẽ tạo thêm nhiều động lực, sự hứng khởi cho các tác giả, nhà văn. Ngay sau khi kết thúc buổi lễ, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đã có trao đổi thẳng thắn, cởi mở với báo chí quanh câu chuyện này nói riêng, về văn học Việt Nam, đặc biệt là văn học trẻ nói chung.

PV: Xin chúc mừng Hội Nhà văn Việt Nam đã tổ chức thành công Giải thưởng Tác giả trẻ. Qua thực tiễn và kết quả giải thưởng lần này, ông có nhận định như thế nào về người viết trẻ, về văn học trẻ hiện nay?

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Lâu nay, trong những người viết và người đọc, chúng ta có một chút hoài nghi về thế hệ trẻ viết văn, rằng họ đã rời bỏ văn chương hay chỉ coi văn chương như một thứ gì đó lướt qua như một cuộc chơi. Nhưng theo dõi những người trẻ viết trong nhiều năm trở lại đây, tôi thấy một làn sóng mới, những giọng nói mới, tinh thần mới đang được hiển lộ trong các tác phẩm của họ.

Chúng tôi mong muốn hé lộ với mọi người, với xã hội rằng những người trẻ, đặc biệt là những người viết văn, trong bất cứ thời đại nào, họ vẫn đặt lòng tin, cảm xúc và trách nhiệm của họ trong mỗi tác phẩm của mình. Vì vậy, Giải thưởng Tác giả trẻ đã được tổ chức lần đầu tiên. Các thành viên Hội đồng sơ khảo và chung khảo của Hội Nhà văn Việt Nam đã nhận được những cuốn sách mà khi đọc chúng tôi rất xúc động và vui mừng. Bởi vì ở đó là những tín hiệu mới của một giai đoạn văn học mới, với những giọng nói hoàn toàn mới và người viết trẻ vẫn giữ được cốt cách, tư thế và tâm thế của một nhà văn trước thời đại của mình. Họ vẫn vì con người, vì thiên nhiên, thể hiện sự chia sẻ, lòng kiêu hãnh về dân tộc cũng như trách nhiệm của họ, cuộc đấu tranh của họ đối với cái ác trong đời sống này.

Chúng tôi có thể nói rằng, Giải thưởng Tác giả trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam lần thứ nhất đã thành công với rất nhiều ý nghĩa. Khi chúng tôi loan báo giải thưởng này, nhiều bạn đọc đã cùng đồng thuận với chúng tôi, vì họ đã đọc những tác phẩm đó. Họ đọc thấy ở đó nhiều giọng nói khác biệt nhưng cũng nhận thấy, tất cả đều cùng đi trên một con đường lớn là vì con người, vì chủ nghĩa nhân văn.

PV: Ông có gửi gắm gì cho các tác giả đạt Giải thưởng Tác giả trẻ lần này?

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Tôi nghĩ giải thưởng là sự đánh giá, công nhận trong những bước đi đầu tiên của họ. Trong thời gian tới, họ sẽ phải nỗ lực hơn nữa, đọc nhiều hơn, suy ngẫm hơn, trách nhiệm hơn và dấn thân hơn nữa. Đây chỉ là viên gạch đầu tiên. Để xây được ngôi nhà thì còn cần rất nhiều viên gạch khác nữa, nhưng Giải thưởng là sự mở đầu tuyệt vời. Họ đã có đầy đủ sự quan tâm của Hội Nhà văn Việt Nam, của các thế hệ nhà văn đi trước, sự quan tâm của bạn đọc, của truyền thông, đặc biệt là sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Phần còn lại, chỉ có trí tuệ và lương tâm của họ quyết định số phận con đường văn chương của họ.

PV: Từ nhiều năm nay, các vấn đề quảng bá, thu hút nhà văn trẻ tham gia cũng như tăng giá trị giải thưởng đã được đặt ra nhưng chưa được giải quyết như mong muốn. Về những vấn đề này, Hội Nhà văn Việt Nam đã có những giải pháp như thế nào?

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Chúng tôi đặt ra giải thưởng đồng thời tìm cách làm sao để các nhà văn trẻ cùng nhau luận bàn, tọa đàm về những vấn đề của thời đại, của đất nước để đưa vào trong tác phẩm. Chúng tôi cũng làm việc với các nhà tài trợ, với Chính phủ để có được những đầu tư tốt nhất cho những người trẻ, đầu tư về mặt điều kiện, đầu tư về mặt tinh thần, đầu tư trong cách động viên họ và đầu tư trong những điều kiện cụ thể để họ có thể sáng tác. Vừa rồi chúng tôi đã tài trợ tiền để in bản dịch cuốn “Kiều” của Nguyễn Bình. Tới đây, chúng tôi đang dự định in một số cuốn sách có giá trị của những người trẻ…

PV: Chủ tịch nước tham dự Lễ trao giải Tác giả trẻ và vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam được nhiều tác giả, nhà văn nhận cho là sự kiện rất bất ngờ. Là Chủ tịch Hội, ông nhận thấy điều này có ý nghĩa như thế nào?

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Chúng ta phải đi ngược lại Đại hội Đảng lần thứ XIII, Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về văn hoá, về con người trong thời đại mới. Trong Nghị quyết này, văn hoá đã được nâng tầm ngang với chính trị và kinh tế. Tiếp đó là Hội nghị Văn hoá toàn quốc ngày 24/11/2021. Cho đến sự kiện này, sự hiện diện của Chủ tịch nước và nhiều đồng chí lãnh đạo các ban, ngành khác đã cho thấy Đảng và Nhà nước đã thực sự đặt văn học lên một tầm cao mới, vừa quan tâm nhưng cũng vừa đặt trách nhiệm nặng nề hơn đối với các nhà văn.

Trong bài phát biểu của đồng chí Tổng bí thư tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc đã có ý nói rằng, trong những năm tháng này chúng ta thấy vắng bóng những tác phẩm lớn có thể cuốn hút con người, tác động vào con người, xã hội như những năm tháng trước kia. Điều này như một lời nhắc nhở, sự đợi chờ.

Tôi cho rằng, khi một lãnh đạo đứng đầu của Đảng, một lãnh đạo đứng đầu Nhà nước quan tâm đến điều này thì ở đó, văn hoá đã hiện ra với sứ mệnh của nó rõ ràng hơn bao giờ hết. Tôi nghĩ rằng, điều đó có ý nghĩa hết sức quan trọng. Ở đó không chỉ là sự chia sẻ, động viên. Như tôi đã nói trong phát biểu tại lễ trao giải là khi Chủ tịch nước bước xuống đây (trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam – PV), chính là bắt đầu sự đồng hành, trở thành người đồng hành quan trọng với những nhà văn Việt Nam trong thực thi sứ mệnh của mình đối với dân tộc thông qua văn chương.

PV: Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc mong mỏi trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ có tác phẩm được giải thưởng Nobel về văn chương. Ông nghĩ sao về mong ước này?

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Tôi cho rằng, đó vừa là mong ước, vừa là thách thức, vừa là cách nói rằng chúng ta phải làm thế nào để văn học của Việt Nam trở nên ngang bằng với văn học của nhiều dân tộc khác. Theo tôi, giải Nobel ở đây là để nói ở một hình thức khác, không phải cụ thể chỉ ở giải thưởng đó. Nghĩa là văn học Việt Nam phải lan toả với đời sống của bạn đọc trên thế giới và chúng ta khao khát làm điều đó.

Riêng với cá nhân tôi, tôi vẫn nói, khi đã 45 tuổi, sự sáng tạo của tôi không còn mới mẻ nữa và tôi chỉ đúc kết dần những kinh nghiệm của mình mà thôi. Sự mới mẻ, sự đột phá phải dành cho những người trẻ. Những người trẻ phải làm việc đó. Tôi tin là những người trẻ, trong đó có những người chúng tôi đang trao giải hôm nay, chuẩn bị trao giải tới đây sẽ là những người quyết định số phận của văn học Việt Nam trong tương lai.

PV: Xin cảm ơn ông!