Theo kết luận điều tra của Bộ Công an, đề tài nghiên cứu kit test COVID-19 do ngân sách đầu tư kinh phí, kết quả nghiên cứu thuộc quyền sở hữu của Nhà nước. Tuy nhiên, Công ty Việt Á đã biến thành của riêng, được cấp số đăng ký lưu hành sản phẩm, hiệp thương giá; sản xuất quy mô lớn, thu lợi bất chính hàng tỷ đồng.

Cơ quan điều tra xác định, sai phạm này của Công ty Việt Á còn có sự hậu thuẫn của một số quan chức thuộc Bộ Y tế và Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN).

Trong đó, Bộ KH-CN đã buông lỏng, thiếu kiểm tra, giám sát trong việc thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học về kit test Covid-19. Sai phạm xảy ra tại nhiều khâu như phê duyệt nhiệm vụ, phê duyệt tổ chức chủ trì, cá nhân chủ nhiệm, đơn vị phối hợp, kinh phí, theo dõi sử dụng và thanh toán kinh phí, quản lý thực hiện đề tài, xử lý kết quả thực hiện đề tài...

Bên cạnh đó, nội dung thuyết minh đề tài không có thông tin về quyền, nghĩa vụ của Bộ KH-CN, Học viện Quân y, Công ty Việt Á; không có phương pháp phối hợp, phương pháp chuyển giao kết quả nghiên cứu, quyền sở hữu trí tuệ…

Về phía Bộ Y tế, kết luận cho rằng, cơ quan này cũng thiếu kiểm tra, giám sát đối với công tác quản lý nhà nước về sinh phẩm y tế, hiệp thương giá, kiểm tra giá hiệp thương; không quy định rõ nhiệm vụ, trách nhiệm của các cá nhân trong hiệp thương giá, thời hạn ban hành kết luận kiểm tra giá.

Sự buông lỏng, thiếu kiểm tra, giám sát của các cơ quan này đã giúp Công ty Việt Á được tham gia nghiên cứu đề tài, sử dụng kết quả nghiên cứu lập hồ sơ đăng ký, được cấp số đăng ký lưu hành; biến kit test từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu của Nhà nước thành tài sản thuộc sở hữu của doanh nghiệp, trái quy định pháp luật.

Công ty Việt Á nâng khống cơ cấu đơn giá kit test, nhưng vẫn được Bộ Y tế hiệp thương, xác định giá 470.000 đồng/kit test, là không có căn cứ. Thậm chí, khi phát hiện công ty thay đổi nguyên vật liệu sản xuất so với hồ sơ đăng ký lưu hành, Bộ Y tế không ra kết luận kiểm tra, không kiến nghị biện pháp xử lý.

Ngoài 2 bộ nêu trên, cơ quan điều tra còn xác định một phần nguyên nhân thuộc về các đơn vị, địa phương trong quá trình mua kit test, vật tư, sinh phẩm y tế của Công ty Việt Á.

Các đơn vị này chưa kịp thời phân bố dự toán thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế còn hạn chế, nhất là trong các trường hợp thiên tai, ngân sách thực hiện; trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ về đấu thầu, mua sắm thiết bị vật tư sinh phẩm y tế còn hạn chế, nhất là trong các trường hợp thiên tai, dịch bệnh, địch họa.

Kiến nghị xử lý các doanh nghiệp có sai phạm

Từ những nguyên nhân trên, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an kiến nghị Bộ KH-CN và Bộ Y tế cần nâng cao năng lực kiểm soát quyền lực của người đứng đầu, kiểm soát hoạt động của các cơ quan chuyên môn về quản lý nhiệm vụ KH-CN, quản lý sinh phẩm y tế, đảm bảo khách quan, minh bạch và đúng pháp luật.

Bộ KH-CN cần rà soát cơ cấu tổ chức và các văn bản pháp luật liên quan, chủ động hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền điều chỉnh, sửa đổi theo hướng có cơ quan chuyên trách quản lý nhiệm vụ KH-CN; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi sai phạm.

Cơ quan điều tra kiến nghị Bộ Y tế tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi sai phạm trong công tác cấp số đăng ký lưu hành sinh phẩm y tế; phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan, đơn vị liên quan có biện pháp quản lý giả đối với các vật tư y tế, sinh phẩm xét nghiệm.

Bộ Kế hoạch & Đầu tư và các Bộ, ngành có liên quan chủ động hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền hướng dẫn việc thực hiện chỉ định thầu rút gọn trong các trường hợp thiên tai, dịch bệnh, địch họa... đặc biệt là đối với các gói thầu có giá trị lớn, chưa được phân bổ dự toán ngân sách thực hiện; hướng dẫn việc xác định giá trị hợp đồng, thương thảo hợp đồng.

Cơ quan điều tra đề nghị các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần chủ động kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh hoạt động của các đơn vị, cơ sở y tế công lập trong hoạt động đấu thầu, mua sắm thiết bị, vật tư y tế.

Đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ mua sắm, đấu thầu cho cán bộ các đơn vị, cơ sở y tế, phòng ngừa các vi phạm, tội phạm. Đồng thời, xem xét xử lý theo thẩm quyền đối với các Công ty có sai phạm đã kết luận trong vụ án (cảnh cáo, phạt tiền, cấm tham gia hoạt động đấu thầu...).

Đối với các Công ty thẩm định có sai phạm đã kết luận trong vụ án, CQĐT kiến nghị Bộ Tài chính xem xét xử lý hành chính (đỉnh chỉ kinh doanh, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá...).