Đại biểu Trần Văn Tuấn (đoàn Trà Vinh) đặt vấn đề cần phân hoá, phân định rõ "bộ phận cán bộ sợ trách nhiệm" ấy gồm những kiểu cán bộ nào và cho rằng có 2 nhóm: Một là là nhóm cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, cán bộ né tránh, sợ trách nhiệm, đùn đẩy, sợ sai, cán bộ không muốn làm, vì không có lợi ích riêng. Hai là là nhóm cán bộ sợ vi phạm pháp luật, nên không dám làm.
Trao đổi với ý kiến trên, Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) cho rằng, nhóm cán bộ, công chức sợ vi phạm pháp luật nên không dám làm mà đại biểu Tuấn đề cập là đúng, song “không chỉ như vậy”. Vì nếu chỉ thực thi công vụ, để thực thi chức trách mà có hành lang pháp lý rõ ràng, phù hợp thì chắc chắn phần đông cán bộ, công chức, viên chức chỉ còn nỗ lực làm tốt hơn, chẳng có gì phải sợ.
Theo đại biểu, trong thực tế hiện nay, trong không ít các việc lớn, việc nhỏ, nếu cán bộ, công chức, viên chức quyết định thực hiện để đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn, để đem đến hiệu quả cho dân, cho nước thì phải vi phạm không nhiều thì ít các quy định hiện hành. Do vậy, những người thấy làm sai quy định dù "vì lợi ích chung" mà không biết sợ thì có lẽ là "điếc không sợ súng" hoặc thiếu ý thức tổ chức kỷ luật.
Đại biểu cho rằng, cũng vì vậy, việc "bảo vệ người dám nghĩ, dám làm" cũng trở thành việc rất khó khăn, có vẻ bất khả thi. Bởi lẽ, bảo vệ họ trong nhiều trường hợp là bảo vệ việc làm sai quy định, trái pháp luật; và khi ấy, lại cần có việc bảo vệ “người bảo vệ người dám nghĩ dám làm”. Cứ theo bậc thang, có thể phải lên đến Quốc hội vì cái vướng mắc nằm trong sự chưa phù hợp, sự mâu thuẫn của các luật hiện hành.
Và cũng vì thế, việc cấp dưới hỏi xin ý kiến, chờ chỉ đạo của trên, thậm chí được giao nhiệm vụ rõ ràng rồi nhưng “càng đi sâu vào thực hiện càng thấy vướng” nên lại chuyển ngược lên cho cấp trên xin ý kiến rồi mới làm đang trở thành phổ biến, có khi lại được cho là phương pháp hợp lý nhất.
Dẫn hàng loạt kết luận, nghị quyết của Trung ương, Quốc hội và Chính phủ, Chính phủ yêu cầu các cơ quan liên quan khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định về khuyến khích cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung thì vừa qua Bộ Nội vụ thấy "vướng rất nhiều quy định của pháp luật" nên "đang tham mưu, báo cáo với Ủy ban thường vụ Quốc hội để tới đây có nghị quyết thí điểm về khuyến khích bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm. Sau đó Thủ tướng chính phủ mới ban hành nghị định”.
Đại biểu Trần Hữu Hậu cho rằng, cần làm sao để cán bộ các cấp không phải “dám nghĩ, dám làm” và không cần cấp trên phải khuyến khích, bảo vệ mà chỉ cần trung công sức và trí tuệ để "năng động, sáng tạo" thực hiện công việc của mình hiệu quả nhất trong khuôn khổ các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
Tức là khi phát hiện luật hoặc các quy định chưa phù hợp thì tập trung sửa ngay với quy trình sao cho chặt chẽ nhưng đơn giản, ngắn gọn. “Tôi rất thấm thía lời của Thủ tướng trong trả lời một chất vấn của tôi: "Luật là do chúng ta; trong thực tiễn đang vướng mà vướng là do chúng ta đặt ra, vậy thì chúng ta sửa" – ông chia sẻ.
Đại biểu Tô Văn Tám – Phó trưởng Đoàn ĐBQH hoạt động chuyên trách tỉnh Kon Tum nói hiện tượng cán bộ né tránh trách nhiệm có từ lâu, nhưng dường như gần đây nặng hơn, phức tạp hơn.
Nguyên nhân có một bộ phận cán bộ do năng lực, trình độ hạn chế nên việc nắm bắt quy định của pháp luật cũng hạn chế, làm gì cũng sợ sai, không dám làm. Không dám làm thì né tránh, đùn đẩy. Theo ông, đây là hiện tượng “sáng cắp ô đi tối cắp ô về” và cần phải rà soát tỷ lệ này là bao nhiêu để xử lý số cán bộ, bộ phận này.
Đề cập giải pháp, ngoài gắn trách nhiệm, cá thể hóa trách nhiệm trong thực thi công vụ, ông Tô Văn Tám cho rằng cần cá thể hóa trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong việc tham mưu, đề xuất, sửa đổi, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật vì việc chậm ban hành văn bản chi tiết chưa được khắc phục. Cùng với đó sớm sớm ban hành cụ thể hóa thành cơ chế pháp luật từ Kết luận 14 của Bộ Chính trị về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo.
Cũng giơ biển tranh luận, Đại biểu Tạ Văn Hạ - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội đặt vấn đề phải “bắt nguyên nhân” thế nào cho đúng.
Ông dẫn ví dụ về đầu tư công chậm giải ngân chậm nhiều năm nay dù Quốc hội tích cực đồng hành cùng Chính phủ để tháo gỡ vướng mắc qua những kỳ họp bất thường. Chính phủ cũng phân cấp phân quyền, Thủ tướng quyết liệt với 2 Công điện 280 và 365, song vẫn chưa có nhiều chuyển biến. Mặc dù vậy, thực tế cũng cho thấy nhiều tỉnh giải ngân rất tốt.
“Khi trao đổi với cơ sở thì có cán bộ tâm sự: Chúng em không làm thì lãnh đạo xử lý, nhưng làm sao tham mưu đúng quy định của pháp luật, đồng thời đúng ý chỉ đạo thì mới khó. Điều đó cho thấy trách nhiệm người đứng đầu nên cần quyết tâm, quyết liệt xử lý trách nhiệm người đứng đầu. Thử hỏi có bao nhiêu người bị buộc “đứng sang một bên” khi không làm được việc này? Cái này mới là việc chính” – đại biểu Tạ Văn Hạ nói./.
