Cúm gia cầm H5N1 đang lan nhanh trên toàn cầu và lần đầu tiên trở thành dịch bệnh đặc hữu ở một số loài chim hoang dã có khả năng truyền virus sang gia cầm, theo các bác sĩ thú y và các chuyên gia về dịch bệnh. Điều đáng lo ngại hiện nay là xuất hiện nhiều trường hợp nhiễm cúm gia cầm ở động vật có vú như cáo, gấu và sư tử biển.

Chim hoang dã đưa cúm gia cầm lan ra 4 châu lục

Trong cuộc trò chuyện với Reuters, các chuyên gia cảnh báo sự phổ biến của virus cúm gia cầm ở các loài chim hoang dã có thể khiến các đợt bùng phát dịch ở trang trại gà ở nhiều nơi trên thế không sớm suy giảm. Viễn cảnh đó làm gia tăng các mối đe dọa đối với nguồn cung cấp thực phẩm của thế giới. Họ cảnh báo nông dân phải coi căn bệnh này là một nguy cơ nghiêm trọng kéo dài suốt năm nay, thay vì chỉ tập trung nỗ lực phòng ngừa trong mùa di cư mùa xuân của các loài chim hoang dã.

Kể từ khi cúm gia cầm bùng lên ở Mỹ vào đầu năm 2022, các đợt bùng phát dịch tiếp tục xảy ra ở Bắc Mỹ,  Nam Mỹ, châu Âu, châu Á và châu Phi bất chấp nhiệt độ nóng nực trong mùa hè và các đợt lạnh trong mùa đông.  Giá trứng gà ở Mỹ đã lập kỷ lục sau khi dịch bệnh giết chết hàng chục triệu con gà mái vào năm ngoái.

Theo các chuyên gia, các loài chim hoang dã là nguyên nhân chính dẫn đến virus cúm gia cầm lây lan rộng ra toàn cầu hiện nay. Các loài thủy cầm có thể mang mầm bệnh mà không chết và truyền bệnh cho gia cầm qua phân, nước bọt của chúng.

Gregorio Torres, Giám đốc bộ phận khoa học của Tổ chức Thú y thế giới, có trụ sở tại Paris, cho biết các loài chim hoang dã đang khiến dịch cúm gia cầm lây lan rộng ra khắp khắp thế giới hơn bao giờ hết. Ông đánh giá các loài chim hoang dã có khả năng đang mang theo chúng lượng virus cao kỷ lục. Ông nhận định chủng virus gia cầm hiện nay đã đột biến từ những đợt bùng phát trước đó thành một chủng có khả năng lây lan cao hơn.

Nông dân bế tắc

Mỹ, Anh, Pháp và Nhật Bản nằm trong số các nước bị thiệt hại kỷ lục do cúm gia cầm trong năm qua, khiến một số nông dân cảm thấy bế tắc.

“Cúm gia cầm đang xảy ra ngay cả trong một trang trại gia cầm mới xây dựng với thiết bị hiện đại và không có cửa sổ. Vì vậy, tất cả những gì chúng tôi có thể làm bây giờ là cầu xin Chúa ngăn chặn dịch bệnh bùng phát”, Shigeo Inaba, một nông dân nuôi gà thịt ở tỉnh Ibaraki gần Tokyo, nói.

Tại Mỹ, Rose Acre Farms, nhà sản xuất trứng gà lớn thứ hai của Mỹ, đã mất khoảng 1,5 triệu con gà mái tại một trang trại ở Guthrie County, bang Iowa vào năm ngoái. Marcus Rust, Giám đốc điều hành Rose Acre Farms, cho hay dịch cúm gia cầm vẫn diễn ra dù bất kỳ ai vào trang trại đều phải tắm và khử khuẩn để loại bỏ bất kỳ dấu vết nào của virus cúm.

Ông nói một trang trại của công ty ông ở hạt Weld, bang Colorado, đã chứng kiến hai đợt bùng phát dịch cúm trong vòng sáu tháng, giết chết hơn 3 triệu con gà. Ông suy đoán gió đã thổi virus cúm từ những cánh đồng gần nơi các đàn ngỗng kiếm ăn.

Trước đây, các đàn gia cầm ở Bắc bán cầu được xem coi là có nguy cơ cao nhất khi các loài chim hoang dã di cư trong mùa xuân. Theo các chuyên gia, mức độ phổ biến của virus cúm gia cầm ở nhiều loại thủy cầm và các loài chim hoang dã khác có nghĩa là các đàn gia cầm hiện nay sẽ đối mặt với rủi ro cao quanh năm.

“Đó là một cuộc chiến mới”, bác sĩ thú y Bret Marsh, người chịu trách nhiệm giám sát và bảo vệ sức khỏe động vật ở bang Indiana, Mỹ nói.

Cho đến nay, dịch cúm đã khiến 58 triệu con gà chết ở Mỹ, chủ yếu do nhiễm các chủng virus cúm gia cầm độc lực cao, vượt qua kỷ lục của năm 2015.

Virus cúm gia cầm thường gây tử vong gà và tất cả đàn gà phải bị tiêu hủy khi chỉ một con gà có kết quả xét nghiệm dương tính.

Tiêm ngừa vaccine không phải là một giải pháp đơn giản. Vaccine  có thể làm giảm nhưng không loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa từ virus cúm gia cầm, khiến việc phát hiện sự hiện diện của virus trong đàn gà trở nên khó khăn hơn.  Các chuyên gia cho biết nông dân đang thử các chiến thuật khác thường để bảo vệ đàn gia cầm, chẳng hạn sử dụng máy móc phát ra tiếng động lớn để xua đuổi chim hoang dã.

Biến đổi khí hậu là một phần của nguyên nhân?

David Suarez, quyền giám đốc Phòng Thí nghiệm nghiên cứu gia cầm Đông Nam của chính phủ Mỹ ở bang Georgia, cho biết dạng virus cúm gia cầm hiện nay đang lây nhiễm sang nhiều loài chim hoang dã hơn so với các phiên bản trước, bao gồm cả những loài không di trú xa. Điều này khiến virus cúm gia cầm có thể tồn tại cả năm trời ở những loài chim hoang dã ít bay xa.

David Stallknecht, giám đốc nghiên cứu bệnh động vật hoang tại Đại học Georgia, cho biết kền kền đen, sống ở miền nam Mỹ trước đây tránh được các bệnh lây nhiễm nhưng hiện là một trong những loài bị ảnh hưởng. Virus cúm gia cầm cũng đã lây nhiễm sang động vật có vú như cáo, gấu và sư tử biển.

Stallknecht cho biết nồng độ virus cao ở các loài chim như mòng biển cánh xanh, vịt trời di cư quãng đường dài đã khiến virus cúm gia cầm  lây lan sang các vùng mới của Nam Mỹ. Trong những tháng gần đây, các nước như Peru, Ecuador và Bolivia đã ghi nhận các đợt bùng phát cúm gia cầm. Kể từ tháng 1, đã có hơn 600 sư tử biển chết ở Peru và nguyên nhân có thể là do sống gần các loài chim hoang dã nhiễm bệnh hoặc ăn xác chết của chúng.

Bộ Nông nghiệp và chăn nuôi Ecuador đã ban bố đặt tình trạng khẩn cấp về sức khỏe động vật kéo dài 3 tháng kể từ ngày 29-11, hai ngày sau khi trường hợp nhiễm virus gia cầm đầu tiên được phát hiện. Bộ này cho biết cho đến nay, hơn 1,1 triệu con gia cầm đã chết.

Các đợt bùng phát dịch bệnh ở Bolivia đang đe dọa đàn gia cầm khổng lồ ở nước láng giềng Brazil.

Một số chuyên gia cho rằng biến đổi khí hậu có thể góp phần vào sự lây lan dịch cúm gia cầm ra toàn cầu bằng cách thay đổi môi trường sống và đường di cư của các loài chim hoang dã.

Carol Cardona, chuyên gia về cúm gia cầm và là giáo sư tại Đại học Minnesota (Mỹ), nói: “Động lực học của các loài chim hoang dã đã thay đổi, khiến các loại virus sống trong cơ thể của chúng cũng thay đổi theo”,

Virus cúm gia cầm H5N1 có thể lây sang người, thường là những người tiếp xúc với gia cầm bị nhiễm bệnh. Tuần trước, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết nguy cơ đối với con người là thấp. Ông nói rằng virus H5N1 đã lây lan ở đàn gia cầm và các loài chim hoang dã trong 25 năm qua, nhưng các báo cáo gần đây về các ca lây nhiễm cúm gia cầm ở chồn, rái cá và sư tử biển “cần được theo dõi chặt chẽ”.