Các hãng truyền thông Mỹ đã miêu tả việc Thụy Điển và Phần Lan trở thành thành viên NATO tương lai là một chiến thắng của Mỹ và một "bước lùi" đối với Nga. Tuy nhiên, tư cách thành viên NATO của Thụy Điển có thể khiến Đảng Dân chủ Xã hội cầm quyền ở nước này phải trả giá đắt.
Chiến lược kiên quyết của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan dường như đã mang lại hiệu quả nhất định, nhưng sự thỏa hiệp giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Thụy Điển và Phần Lan đã vấp phải chỉ trích mạnh mẽ của công chúng Thụy Điển, đặc biệt là những người Thụy Điển gốc Kurd.
Cuộc gặp bốn bên giữa người đứng đầu NATO với các nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ, Phần Lan và Thụy Điển vào ngày 28/6 đã mở đường cho tư cách thành viên NATO của Phần Lan và Thụy Điển sau khi ba nước ký một bản ghi nhớ 3 bên giải quyết những lo ngại về an ninh của Ankara.
Nhiều nhà quan sát đã bị bất ngờ trước bước đột phá này. Tiếp sau đó là cuộc gặp mặt trực tiếp giữa ông Erdogan và Tổng thống Mỹ Joe Biden, người đã trấn an người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ rằng Washington hoàn toàn ủng hộ nỗ lực của Ankara trong việc mua máy bay chiến đấu F-16 từ Mỹ.
Bản ghi nhớ được nhất trí giữa ông Erdogan, Thủ tướng Thụy Điển Magdalena Andersson và Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto đã đáp ứng các điều kiện tiên quyết của Thổ Nhĩ Kỳ để hỗ trợ các nước Bắc Âu gia nhập NATO, khiến Ankara không có lý do gì để trì hoãn lời mời gia nhập chính thức của họ.
Chỉ vài giờ trước cuộc họp của lãnh đạo NATO ở Madrid, ông Erdogan nhắc lại rằng Ankara muốn có "những bước đi cụ thể thay vì những lời nói suông" và Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt được điều họ muốn.
Theo bản ghi nhớ được soạn thảo cẩn thận, Phần Lan và Thụy Điển cam kết rằng họ sẽ không hỗ trợ các nhóm người Kurd ở Syria mà Ankara coi là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Bản ghi nhớ đề cập trực tiếp đến các Đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YPG) và Đảng Liên minh Dân chủ (PYD) người Kurd.
Mặc dù bản ghi nhớ này không rõ ràng về mặt ngoại giao, nhưng đề cập đến hầu hết mọi điểm mà phía Thổ Nhĩ Kỳ nêu ra khi họ phản đối Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO. Tinh thần của tài liệu cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đã chiếm lợi thế.
Tuy nhiên, nó đã gây ra sự bất bình và thậm chí là phẫn nộ trên sân khấu chính trị Thụy Điển. Ngay cả các đảng viên Đảng Dân chủ Xã hội Thụy Điển, đảng dẫn đầu trong Chính phủ của Thủ tướng Magdalena Andersson, cũng chỉ trích mạnh mẽ thỏa thuận này.
“Thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ là một nỗi xấu hổ cho Thụy Điển và một sự phản bội dối với các chiến binh tự do người Kurd. Đó là một cú sốc đối với nhiều đảng viên Đảng Dân chủ Xã hội”, nhà ngoại giao và chính trị gia nổi tiếng của Thụy Điển Pierre Schori được nhật báo Thụy Điển Expressen dẫn lời nói. Ông Schori, từng là phụ tá thân cận của Thủ tướng Đảng Dân chủ Xã hội nổi tiếng của Thụy Điển Olof Palme, người hiện vẫn có ảnh hưởng trong chính sách đối ngoại của nước này.
Về phần mình, Lena Hjelm-Wallen, cựu Phó Thủ tướng của Đảng Dân chủ Xã hội, nói: “Tôi nghĩ nhiều người cảm thấy không thoải mái khi phải ngồi xuống và thương lượng với Thổ Nhĩ Kỳ về các nguyên tắc pháp quyền của Thụy Điển”.
Trong khi đó, đảng Xanh và đảng Cánh tả Thụy Điển, những nhóm chính trị vẫn rất quan trọng đối với chính phủ thiểu số mong manh của Đảng Dân chủ Xã hội, cũng bất bình. “Chúng tôi đã sớm cảnh báo về những nguy cơ của việc Thổ Nhĩ Kỳ gây ảnh hưởng đến chính sách an ninh của Thụy Điển. Nhưng chính phủ đã phủ nhận rằng điều này sẽ xảy ra”, lãnh đạo đảng Cánh tả Nooshi Dadgostar được Expressen trích dẫn nói, trong khi một quan chức nổi tiếng khác của đảng là Hakan Svenneling cáo buộc Chính phủ đã đưa ra “những nhượng bộ đáng xấu hổ”.
Điều hiện gây bất bình lớn nhất trong dư luận Thụy Điển liên quan đến điều khoản thứ 8 trong bản nghi nhớ 3 bên: Các bên đã đồng ý “thiết lập các khuôn khổ pháp lý song phương cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi cho việc dẫn độ và hợp tác an ninh”.
Những lời chỉ trích ngày càng gia tăng buộc Thủ tướng Andersson phải tìm cách xoa dịu những lo lắng của người Thụy Điển, đặc biệt là những người gốc Kurd. “Đầu tiên là chúng tôi không bao giờ dẫn độ bất kỳ ai là công dân Thụy Điển. Thứ hai, chúng tôi sẽ chỉ tuân theo luật pháp Thụy Điển và quốc tế. Thứ ba là nếu bạn không tham gia vào các hoạt động khủng bố, bạn không phải lo lắng”, bà nói với kênh truyền hình SVT của Thụy Điển.
Cũng có nhiều thông tin lo ngại về việc liệu các nhà chức trách Thụy Điển có nhận được danh sách dẫn độ từ Thổ Nhĩ Kỳ hay không. Trong khi SVT đưa tin rằng các nhà chức trách Thụy Điển chưa nhận được bất kỳ danh sách nào như vậy từ Thổ Nhĩ Kỳ, nhật báo có ảnh hưởng của Thụy Điển Dagens Nyheter hôm 30/6 cho biết cơ quan tình báo Thụy Điển đã nhận được một danh sách gồm 30 người.
Có thể thấy rõ sự tức giận mà bản ghi nhớ đã gây ra đối với những người Thụy Điển gốc Kurd, những người đã gây được thiện cảm đáng kể đối với Thụy Điển trong những thập kỷ qua và được coi là lực lượng vận động hành lang sắc tộc quan trọng. Giờ đây, họ cảm thấy như đã bị Đảng Dân chủ Xã hội "gạt sang một bên". Là những người ủng hộ truyền thống của đảng Dân chủ Xã hội, họ tuyên bố sẽ khiến đảng này phải “trả giá đắt” trong cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào ngày 11/9 tới.
