“Chìa khóa” thực hiện tốt lời hứa với cử tri

Trong Bài nói chuyện tại lớp nghiên cứu chính trị Khóa II Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Trong bầu trời không gì quý bằng Nhân dân. Trong thế giới, không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của Nhân dân”. Đại biểu dân cử là người được Nhân dân gửi gắm quyền làm chủ của mình mà Hiến pháp đã ghi nhận. Thực tế đã minh chứng sinh động, những đại biểu thực hiện, tôn trọng lời hứa của mình với Nhân dân và cử tri chắc chắn sẽ được Nhân dân yêu mến, tin tưởng; đồng thời, nếu được sự ủng hộ, giúp đỡ của cử tri và Nhân dân sẽ có sức mạnh và giành thắng lợi trên mọi mặt trận. Bởi, cuộc sống và cử tri luôn là người thầy, là trường học lớn để đại biểu dân cử rèn luyện và dấn thân. Để HĐND hoạt động hiệu quả, điều cốt yếu vẫn như lời dạy của Bác Hồ, cần dựa vào Nhân dân.

Với đại biểu dân cử, nhất là đại biểu chuyên trách, ngoài các kiến thức chuyên môn, lý luận được học thì kiến thức thực tiễn, những kinh nghiệm khi giải quyết vấn đề, nhất là các vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Làm sao để hài hòa giữa chính quyền và Nhân dân khi xảy ra mâu thuẫn; làm sao để cầu nối Nhân dân - chính quyền luôn bền chặt, hướng đến xây dựng địa phương phát triển giàu mạnh phải luôn là tâm niệm và trăn trở thường trực. Để giải quyết được các bài toán khó trong mối quan hệ đó, ngoài không ngừng học tập, nâng cao trình độ, việc giữ mối liên hệ chặt chẽ với cử tri, tôn trọng cử tri chính là “chìa khóa” để đại biểu thực hiện tốt lời hứa của mình.

Tiền đề để hoạt động hiệu quả hơn

Đại biểu, nhất là các đại biểu chuyên trách luôn là hạt nhân nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động của HĐND. Nhận định được tầm quan trọng đó, trong công tác nhân sự, trọng tâm là tiêu chuẩn, chất lượng và quy trình lựa chọn, giới thiệu đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã được cấp ủy, HĐND các cấp quan tâm. Trên cơ sở quy định, Thường trực HĐND cấp tỉnh đã chủ trì phối hợp thống nhất số lượng, cơ cấu, thành phần tham gia ĐBQH và đại biểu HĐND tỉnh; chỉ đạo hướng dẫn Thường trực HĐND cấp dưới nghiêm túc thực hiện các bước quy trình theo quy định và xác định: Nhân sự chọn làm đại biểu phải có đủ tiêu chuẩn, có năng lực và điều kiện thực sự tham gia, trên cơ sở bảo đảm cơ cấu, thành phần đại biểu hợp lý. Điểm nhấn là tỷ lệ đại biểu tái cử nhiệm kỳ 2021 - 2026 nhìn chung được tăng lên; tăng số đại biểu ở các cơ quan Đảng, đoàn thể, các tổ chức xã hội nghề nghiệp, giảm đại biểu trong các cơ quan hành chính nhà nước… Đặc biệt, nhiều nơi đã quan tâm bố trí Trưởng các Ban HĐND tỉnh hoạt động chuyên trách.

Điển hình, nhiệm kỳ 2021 - 2026, HĐND tỉnh Hà Tĩnh được bầu 54 đại biểu. So sánh với đại biểu của nhiệm kỳ 2016 - 2021, tỷ lệ tái cử trung bình trên mức 40%, bảo đảm việc kế thừa kinh nghiệm hoạt động của nhiệm kỳ trước; tăng số đại biểu ở các cơ quan Đảng, đoàn thể, các tổ chức xã hội nghề nghiệp, giảm đại biểu trong các cơ quan hành chính nhà nước để bảo đảm các đại biểu có điều kiện dành nhiều thời gian cho hoạt động HĐND, đồng thời, thực hiện các nhiệm vụ công tâm và trách nhiệm cao hơn. Đây được xem là tiền đề cho hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh những năm tiếp theo nhằm góp phần nâng cao vai trò, vị thế của HĐND.

Hay điểm nhấn trong tổ chức bộ máy các Ban HĐND tỉnh Nghệ An nhiệm kỳ này là Trưởng các Ban được bố trí hoạt động chuyên trách; HĐND tỉnh không cơ cấu người đứng đầu các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh làm uỷ viên kiêm nhiệm của các Ban, thay vào đó là các đại biểu ở cơ sở, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội nghề nghiệp và doanh nghiệp. Đổi mới này đã tạo điều kiện để các Ban HĐND tỉnh chủ động hơn, bảo đảm tính độc lập, khách quan cao nhất trong các hoạt động của HĐND tỉnh.

Cụ thể hóa việc đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu

Bên cạnh những chuyển biến tích cực trên, việc nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực hoạt động của đại biểu và HĐND trên thực tế vẫn còn gặp phải những “rào cản” không mới những cũng hết sức bức thiết. Đơn cử như câu chuyện tăng số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách. Trên thực tế, số lượng đại biểu HĐND chuyên trách qua các nhiệm kỳ đã được quan tâm bố trí tăng lên nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ và khối lượng công việc ngày càng cao của HĐND. Nhiều địa phương, phần lớn đại biểu HĐND vẫn hoạt động kiêm nhiệm và giữ cương vị lãnh đạo tại các đơn vị, địa phương nên không thể tránh khỏi tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, có tâm lý nể nang, ngại va chạm, chưa tích cực trong thực hiện nhiệm vụ đại biểu, nhất là hoạt động giám sát, chất vấn.

Hay việc một số quy định của pháp luật về hoạt động của đại biểu HĐND vẫn còn chung chung, chưa cụ thể như: chưa có quy định rõ ràng về đánh giá chất lượng, hiệu quả hoạt động của đại biểu HĐND và cơ chế kiểm soát việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu HĐND. Vì vậy, trên thực tế, việc xem xét, đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu làm cơ sở cho công tác thi đua, khen thưởng chưa đi vào hiệu quả, thực chất. Khoản 1, Điều 102 Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định “Đại biểu HĐND không đáp ứng đủ các tiêu chuẩn của đại biểu HĐND, không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân thì bị HĐND hoặc cử tri bãi nhiệm”. Tuy nhiên, tiêu chí về sự tín nhiệm của Nhân dân đối với đại biểu và quy trình bãi nhiệm đại biểu khi không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân chưa được quy định chi tiết. Do đó, thời gian qua, chỉ có thể xử lý bãi nhiệm đối với các đại biểu do vi phạm pháp luật và không đáp ứng đủ các tiêu chuẩn.

Từ thực tế trên, việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ban Công tác đại biểu sớm quan tâm chỉ đạo xây dựng các quy định về đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, cơ chế thi đua, khen thưởng, kỷ luật đối với đại biểu HĐND; đồng thời, giao HĐND các cấp quy định cụ thể việc đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu theo yêu cầu thực tế của từng địa phương rất cần thiết. Thực tế cũng đặt ra yêu cầu, cơ quan thẩm quyền cần hướng dẫn chi tiết quy trình, thủ tục, điều kiện bãi nhiệm đại biểu khi không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân theo quy định tại Điều 102 Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành.