Tại Tọa đàm Mức lương đủ sống – Góc nhìn đa chiều ngày 16/6, ông Vũ Minh Tiến, Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thừa nhận, với phần lớn công nhân, theo điều tra có khoảng 30% vì thu nhập quá thấp luôn trong tình trạng khó khăn, túng thiếu.

“Đối với họ, đa phần đều không có tiền tích luỹ, nhà ở, cùng với đó là ốm đau bệnh tật, đóng học cho con phải đi vay tiền. Nhiều công nhân lao động còn phải cắm sổ bảo hiểm xã hội, chứng minh nhân dân để đi vay tiền chỉ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng để trả tiền thuê nhà, mua gạo…”, ông Vũ Minh Tiến cho biết.

Áp lực chi phí khi tiền lương không đủ sống cũng được phản ánh qua một khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về tình hình lao động, tiền lương, thu nhập và chi tiêu và đời sống của công nhân lao động Việt Nam năm 2022 cho thấy người lao động phải đi vay tiền để ổn định cuộc sống.

Cụ thể là, 12% người lao động phải thường xuyên đi vay tiền để chi tiêu; 35,5% người lao động thỉnh thoảng (3 -4 tháng/1 lần) phải đi vay tiền; 34,8% người lao động phải đi vay tiền 1 năm từ 1- 2 lần.

Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn cũng chia sẻ về những băn khoăn của nhiều doanh nghiệp rằng, tăng lương thì ảnh hưởng khả năng chi trả của doanh nghiệp, song theo ông thực tế cho thấy, một số doanh nghiệp xác định, càng khó khăn thì càng phải tăng lương cho người lao động. Từ việc tăng lương sẽ dẫn đến tăng năng suất, hiệu quả lao động kéo theo doanh thu tăng cao. Qua đó cho thấy, đây là mối quan hệ rất hài hoà.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Hà Thị Phương Anh, Chủ địch Công đoàn cơ sở Công ty may liên doanh Plummy cho biết, mức thu nhập tối thiểu tại doanh nghiệp này ở thời điểm hiện tại khoảng 5,32 triệu đồng/tháng. So mức lương tối thiểu vùng 2 năm trước người lao động có thể tiết kiệm chi tiêu, và có thể dự phòng.

 “Tuy nhiên với thời điểm hiện tại, thực sự tiền lương với người lao động là không đủ sống. Chưa tính đến những phát sinh ốm đau, hay cưới giỗ, thăm hỏi, quê quán, tôi đang nói đến sự leo thang của giá cả thị trường dẫn đến thu nhập của người lao động phải thực sự tiết kiệm tối đa chi phí để trang trải cuộc sống gia đình. Tôi dám chắc 50% người lao động cuối tháng phải vay tiền để chi tiêu vì những khó khăn phát sinh trong cuộc sống”, bà Phương Anh thông tin.  

Bên cạnh đó, khi người lao động đi làm ở các doanh nghiệp, họ không thể gửi con tại trường công lập, thay vào đó là gửi tại các trường tư thục do công nhân thường xuyên phải tăng ca đến 6 – 7 giờ tối. Điều này cũng khiến chi phí tăng lên, chưa tính đến kinh phí đi lại, ăn uống.

“Tính toán với một gia đình cơ bản gồm 2 vợ chồng, 2 con thì mức chi phí sẽ vào khoảng 12 triệu đồng/tháng – tương ứng với thu nhập của 2 vợ chồng; chưa tính đến việc người lao động phải chi trả tiền thuê nhà, khoản chi phát sinh trong cuộc sống”, bà Phương Anh dẫn chứng.

Còn theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tiền lương đủ sống là khả năng tiền lương bù đắp các bao phủ tất cả những chi phí cần thiết trong ngân sách cần thiết của người lao động và gia đình họ như: Ăn, mặc, ở, đi lại, giao tiếp xã hội, an sinh xã hội, phát triển nhân lực và hòa nhập xã hội. Mức sống đó phải được điều chỉnh theo sự phát triển kinh tế.

Mức lương đủ sống phụ thuộc vào quy mô của hộ gia đình, bao gồm số trẻ em trong hộ gia đình và độ tuổi, chi phí của bố mẹ và con cái; thuộc khu vực sinh sống, nhóm ngành nghề làm việc. “Như vậy mức lương đủ sống cho biết khả năng bảo đảm các chi phí cần thiết của người lao động và gia đình họ”, bà Hương nhấn mạnh.

Theo bà Hương, trong thực tiễn, chưa nhiều Chính phủ chuyển từ kiểm soát lương tối thiểu sang lương đủ sống. Để lương tối thiểu đảm bảo đủ sống thì phải nhanh chóng thực hiện lương tối thiểu giờ. “Hiện nay trong thị trường lao động, một người lao động có thể đóng các vai khác nhau, chúng ta cứ căn cứ vào việc người lao động phải có hợp đồng lao động thì đẩy người yếu thế ra khỏi lưới an sinh. Do vậy, rất cần nhanh chóng ban hành luật Lương tối thiểu”, vị chuyên gia đề xuất.