Khoảng 1,4 tỉ người bị nhiễm giun đũa chó trên toàn thế giới. Tại Việt Nam chưa được nghiên cứu nhiều, tỉ lệ huyết thanh dương tính với giun đũa chó mèo là 20,6 - 40%. Biểu hiện của bệnh từ nhiễm trùng không triệu chứng đến tổn thương cơ quan nghiêm trọng như gan, mắt, não, phổi...

Ổ chứa ấu trùng dễ nhầm với khối u di căn

Nữ bệnh nhân 68 tuổi tiền sử khỏe mạnh, khoảng 2 tuần trước nhập viện, bệnh nhân xuất hiện đau bụng âm ỉ vùng thượng vị và quanh rốn, không nôn, không buồn nôn, không sốt, gầy sút 8 kg/1 năm, kèm mệt mỏi nhiều, ăn uống kém.

Kết quả cận lâm sàng cho hình ảnh tổn thương gan, tổn thương đa ổ ở gan theo dõi áp xe. Kết quả sinh thiết tổn thương gan: Tổn thương viêm hạt giàu bạch cầu ái toan. Kết quả ELISA 14 loại giun sán dương tính với giun đũa chó (Toxocara canis). Bệnh nhân được chẩn đoán áp xe gan do Toxocara canis, được điều trị phác đồ tẩy giun sau 14 ngày, tình trạng ổn định ra viện.

Theo bác sĩ Công - khoa nội tổng hợp Bệnh viện Hùng Vương - chẩn đoán rất nhiều bệnh nhân nhiễm giun đũa chó với các bệnh cảnh lâm sàng khác nhau, đây chỉ là một ca bệnh minh họa với tổn thương tại gan.

Bác sĩ Công phân tích, bệnh giun đũa chó xảy ra do con người bị nhiễm ấu trùng giun đũa chó (Toxocara canis), hoặc ít phổ biến hơn là giun đũa mèo (Toxocara cati).

Bệnh giun đũa chó khoảng 1,4 tỉ người bị nhiễm bệnh trên toàn thế giới. Tại Mỹ, tỉ lệ nhiễm Toxocara theo huyết thanh từ năm 2011 đến năm 2014, tỉ lệ nhiễm huyết thanh được ước tính là 5%. Tại Việt Nam chưa được nghiên cứu nhiều, tỉ lệ huyết thanh dương tính với Toxocara canis là 20,6 - 40%.

Biểu hiện của bệnh từ nhiễm trùng không triệu chứng đến tổn thương cơ quan nghiêm trọng như gan, mắt, não, phổi. Sự di chuyển của ấu trùng có thể gây ra thâm nhiễm bạch cầu ái toan, hình thành u hạt hoặc áp xe.

Các triệu chứng tùy thuộc vào cơ quan chúng di cư đến như phát ban trên da, sốt, đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đầy bụng, chán ăn, sút cân, áp xe gan, lách to, triệu chứng hô hấp giống như hen, ho kéo dài, tổn thương phổi, viêm cơ tim, viêm thận, khi hệ thần kinh trung ương bị thương tổn với các triệu chứng co giật, triệu chứng tâm thần kinh hay bệnh lý ở não……

GS.TS. Nguyễn Văn Đề - nguyên trưởng bộ môn ký sinh trùng, trường ĐH Y Hà Nội - cho biết tình trạng nhiễm giun đũa chó mèo rất thường gặp và đang có xu hướng gia tăng do xu hướng ôm ấp, hôn hít và vuốt ve "thú cưng" ngày càng gia tăng của mọi người.

Trong số những người đến khám và xét nghiệm ký sinh trùng, tỉ lệ người dương tính với giun đũa chó mèo tới 50%. Bé nhất đến khám nhiễm bệnh là trẻ 1 tuổi.

GS Đề phân tích, người lớn, hay trẻ em vô tình bị nhiễm Toxocara qua thức ăn, nước uống bẩn, tay bẩn sau khi nựng nịu, chăm sóc chó, mèo… Vào cơ thể, ấu trùng giun ký sinh ở khắp cơ thể, đặc biệt nhiều ở phủ, tạng như gan, phổi, mắt, não. Đó là những ổ chứa ấu trùng giun với tổ chức viêm (dễ nhầm với các khối u di căn) và gây nên những triệu chứng khác nhau.

Thực tế ghi nhận có nhiều trường hợp thấy não, gan... bị tổn thương nhưng không phải do khối u mà do giun đũa chó mèo gặp ở nhiều bệnh viện.

Khối u không chỉ do ký sinh trùng trú ngụ mà còn do xác chết của chúng để lại. Bởi sau khi ta nuốt phải, ấu trùng giun xuyên qua thành ruột vào máu lưu hành đến: gan, tim, phổi, não, bắp cơ…

Sự tồn tại của ấu trùng và những chất tiết của chúng gây tổn thương thành mạch, mô mềm, hoại tử và xuất huyết, buộc cơ thể người đáp ứng lại bằng cách tạo ra phản ứng miễn dịch học và những phản ứng bệnh lý.

Ấu trùng giun không phát triển được trong cơ thể người, sau nhiều tuần, nhiều tháng chúng sẽ chết và bị vôi hóa, hình thành nên khối u hạt ở những nơi chúng "định cư".

Tùy vị trí mà biểu hiện lâm sàng khác nhau

GS cảnh báo, nhiễm Toxocara ở người rất khó chẩn đoán vì triệu chứng rất đa dạng, tùy vị trí ký sinh mà có những biểu hiện lâm sàng khác nhau nhưng không đặc hiệu.

Thông thường bị bệnh là mệt mỏi, ăn ngủ kém, hay ngứa, nổi mày đay từng lúc…và tùy từng vị trí di chuyển, bệnh lại gây các biểu hiện khác nhau theo các thể bệnh như:

- Toxocara nội tạng: Triệu chứng hay gặp là ho, khò khè, sốt kéo dài, thiếu máu, gan to…xét nghiệm máu thấy bạch cầu ưa axit tăng cao, bệnh nhân có thể lên cơn hen suyễn hoặc viêm phổi, tràn dịch màng phổi và gây suy hô hấp.

Người bệnh thường có gan to, dễ nhầm với tổn thương ác tính. Một số trường hợp có lách to hay nổi hạch, nổi mày đay, nốt dưới da, đau khớp, viêm mạch máu.

Đặc biệt, nếu ấu trùng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, người bệnh sẽ có biến chứng nặng nề như mất điều hòa vận động, co giật, hôn mê hoặc nhẹ hơn như rối loạn cảm giác, yếu cơ, rối loạn tâm thần… Một số trường hợp hiếm gây viêm cơ, viêm mô dưới da, báng bụng, viêm dạ dày, bệnh lý giãn cơ tim, khối u giả ở cơ tim gây đột tử....

- Toxocara ở mắt: Ấu trùng di chuyển vào mắt, thường ở một bên hiếm khi hai bên. Người bệnh bị giảm thị lực, đau mắt, lé mắt kéo dài nhiều tuần, thường gặp nhất là u hạt võng mạc, dễ nhầm với ung thư. Những biểu hiện thường gặp khác là viêm màng bồ đào, viêm thần kinh thị, có mủ trong tiền phòng.

- Toxocara không điển hình: người bệnh có những triệu chứng không đặc trưng như hai nhóm trên mà chỉ là: ăn ngủ không được, sốt, đau bụng, ho, hạch sau cổ…

Để phòng bệnh cần ăn chín, uống nước đun sôi. Rửa kỹ rau, trái trước khi ăn. Những gia đình có nuôi chó, nhất là chó con dưới 6 tháng cần tẩy giun cho chó định kỳ, tắm chó thường xuyên để trứng giun không bám vào lông chó, rửa tay sạch trước khi chăm sóc chó. Không thả chó chạy rong phóng uế bừa bãi nhất là khu vực nhà trẻ, trường học, sân chơi, công viên…