Thịt thú rừng thấy nhiều ở nhà hàng đặc sản

Tại họp báo ra mắt Chiến dịch truyền thông thay đổi hành vi tiêu dùng thịt thú rừng của nhóm người tiêu dùng thành thị sáng 21/10, bà Đào Ngọc Vân - cố vấn cao cấp của Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên Việt Nam (WWF) - cho biết, Việt Nam, Lào và Campuchia là những quốc gia tiêu thụ thịt thú rừng phổ biến. Các loài thú và chim được bày bán nhiều ngoài chợ và tiêu thụ tại các nhà hàng.

Nghiên cứu của WWF và GlobeScan - thực hiện năm 2021 tại Việt Nam, Thái Lan, Myanmar, Nhật Bản, Trung Quốc và Mỹ - cho thấy, có 7% tổng số người được hỏi khẳng định họ hoặc một người mà họ quen biết đã mua các sản phẩm từ động vật hoang dã tại các khu chợ bán động vật hoang dã trong 12 tháng qua.

Ở Việt Nam, tỷ lệ này cao hơn với 14%. Đáng chú ý, 9% trong tổng số người trả lời đã mua các sản phẩm từ động vật hoang dã chia sẻ họ có thể và sẽ mua lại các sản phẩm động vật hoang dã trong tương lai.

Theo bà Vân, có khoảng 4.000 tấn thịt thú rừng được buôn bán bất hợp pháp qua thị trường Việt Nam hàng năm, trong đó khoảng 2.000 tấn phục vụ nhu cầu trong nước. Đáng nói, 80% số này được đưa vào phục vụ tại các nhà hàng đặc sản thú rừng.

“Nhu cầu tiêu thụ thịt thú rừng gia tăng ở khu đô thị, thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM”, bà Vân nói. Tiêu thụ thịt thú rừng chủ yếu là nhóm người có thu nhập cao, có địa vị và trình độ học vấn cao. Họ tin rằng ăn thịt thú rừng không chỉ ngon mà còn có nhiều dinh dưỡng, giúp bồi bổ sức khoẻ. Đặc biệt, nhiều người nghĩ ăn thịt thú rừng còn để chứng tỏ đẳng cấp xã hội.

Từng tham gia điều tra hoạt động buôn bán động vật hoang dã trái phép, nhà báo Đỗ Doãn Hoàng cho biết, các đường dây buôn bán và tiêu thụ thịt thú rừng hoạt động tinh vi. Từ “vườn thú thu nhỏ” trên "chợ mạng" với sự có mặt của rất nhiều loài hoang dã quý hiếm, hay các vựa thu mua tàng trữ (đại lý),... tới vô số các nhà hàng đặc sản treo biển và không treo biển. 

Họ xé lẻ hàng để tránh bị xử lý với hình phạt cao, dùng các từ lóng để không bị cơ quan chức năng theo dõi, bắt giữ, xử phạt. Ngoài ra, họ còn gom hàng ở nơi bí mật, khi có khách quen đặt mới đem ra, thậm chí giết mổ cũng ở nơi khác… 

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng cho rằng, việc cho ra đời các trang trại nhân nuôi động vật hoang dã không ít lần đã trở thành “cái nôi” cho việc tuồn thú rừng từ nước ngoài, từ tự nhiên vào để “rửa nguồn gốc”. Không ít chủ nhà hàng, chủ vựa bán thú rừng nói về việc “làm luật”, gần như... công khai bán hàng cấm, hay mua giấy tờ nguồn gốc một lần rồi ngụy trang cho việc bán thú rừng... nhiều lần.

“Những bất cập đó cần được giải quyết trước khi thú rừng chỉ còn trong cổ tích”, ông nhấn mạnh.

Mầm mống dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Theo WWF, việc tiêu thụ thịt động vật hoang dã đã làm suy giảm nghiêm trọng quần thể các loài hoang dã, gây ra các loại tội phạm xuyên biên giới và trong nước, đồng thời làm tăng đáng kể nguy cơ lây truyền bệnh từ động vật sang người. Hầu hết người tiêu dùng không nhận thức được nguy cơ tiềm ẩn mà bản thân họ, người thân và xã hội phải gánh chịu khi mua thịt rừng.

Hiện nay, các đợt bùng phát, dịch bệnh, thậm chí là đại dịch, xuất hiện với tần suất ngày càng nhiều do sự tiếp xúc gần gũi và thường xuyên hơn giữa con người và động vật hoang dã. Ước tính, trong vòng 30 năm qua, khoảng 75% các bệnh mới ở người là do lay truyền từ động vật. 

Ông Nguyễn Văn Long, quyền Cục trưởng Cục Thú y (Bộ NN-PTNT) cho biết, thế giới ghi nhận sự xuất hiện ngày càng nhiều dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có nguồn gốc từ động vật hoang dã lây sang người. Điển hình như Hội chứng suy giảm miễn dịch (AIDS/HIV), Ebola, Hội chứng Hô hấp Trung Đông (MERS-Cov), đại dịch Covid-19 hay bệnh Đậu mùa khỉ,... Một trong những nguyên nhân chính làm xuất hiện những dịch bệnh này là do việc sử dụng thịt thú rừng để làm thực phẩm.

Theo Tổ chức Thú y thế giới (WOAH), trong vòng 60 năm qua đã có 335 bệnh mới nổi xảy ra trên người. Trong đó, 144 tác nhân gây bệnh (chiếm 43%) có nguồn gốc từ động vật hoang dã, đặc biệt từ các loài linh trưởng, thú ăn thịt (cầy, cáo), dơi, chim hoang dã, tê tê,...

Hàng năm, các cơ quan chức năng của Việt Nam bắt giữ nhiều trường hợp vi phạm liên quan đến mua bán, vận chuyển, tiêu thụ động vật hoang dã và sản phẩm động vật hoang dã. Tuy nhiên, hầu hết trường hợp không được lấy mẫu bệnh phẩm để xét nghiệm tác nhân gây bệnh.

“Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong việc ngăn chặn và kiểm soát dịch bệnh nguy hiểm lây truyền từ động vật hoang dã sang người, cần thực hiện theo khuyến cáo của các tổ chức quốc tế; đồng thời rà soát, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống dịch bệnh trên động vật hoang dã; xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành giữa các cơ quan, đơn vị quản lý động vật hoang dã”, ông Long nhấn mạnh.

Đề cập tới Chiến dịch truyền thông thay đổi hành vi tiêu thụ thịt thú rừng của người thành thị, ông Nguyễn Văn Tín - WWF Việt Nam, cho hay chiến dịch sẽ bao gồm nhiều hoạt động gồm trực tuyến và ngoại tuyến nhằm tiếp cận các đối tượng mục tiêu, giúp họ thay đổi hành vi tiêu thụ thịt rừng, đặc biệt với cầy hương, khỉ và tê tê - những loài bị tiêu thụ nhiều nhất.

Bà Vân cũng nhìn nhận, chúng ta bây giờ không chỉ cần ăn ngon mà còn phải ăn sạch. Không thể cứ mãi ăn theo sở thích. Khi ăn, phải nghĩ tới sức khoẻ của chính bản thân mình, có trách nhiệm với thiên nhiên, với môi trường sống. Bởi vậy, cần chấm dứt ngay thói quen tiêu thụ thịt động vật hoang dã.