Điều chỉnh tăng lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp hằng tháng theo Nghị định số 42/2023/NĐ-CP của Chính phủ. Đồ họa: CHI PHAN

Lương hưu phải đủ sống

Luật BHXH 2014 quy định từ năm 2018, đối với NLĐ đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tiền lương đóng BHXH là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động.

Quy định là vậy nhưng theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, ở một số doanh nghiệp vẫn tồn tại 3 loại thu nhập, đó là thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH; thu nhập để doanh nghiệp thực hiện quyết toán và thu nhập thực tế chi trả cho NLĐ. Trong đó, thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH luôn ở mức thấp nhất, nghĩa là bằng mức lương tối thiểu vùng, cộng 7% đối với lao động đã qua đào tạo nghề và cộng thêm 3% hoặc 7% đối với lao động làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến mức hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là mức hưởng lương hưu khi về già.

Theo tính toán của các chuyên gia, mức đóng này chỉ chiếm khoảng trên 50%-60% thu nhập so với quy định của pháp luật. Trong khi đó, theo nguyên tắc đóng - hưởng, với mức đóng BHXH thấp thì mức hưởng lương hưu sau này của NLĐ không thể cao được.

Tính đến tháng 4-2023, cả nước có 471 trường hợp nhận lương hưu hưởng từ 20 triệu đồng/tháng trở lên. Trong đó, có 382 trường hợp lương hưu từ 20-30 triệu đồng/tháng, 80 trường hợp nhận lương hưu từ 30-50 triệu đồng/tháng, 9 trường hợp có lương hưu từ 50 triệu đồng/tháng trở lên. Hiện nay người hưởng lương hưu cao nhất cả nước là ông P.P.N.T ở TP HCM với hơn 124 triệu đồng/tháng.

Theo quy định hiện nay, nếu NLĐ tham gia BHXH đủ 35 năm đối với nam, 30 năm đối với nữ, khi đến tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng 75% lương mỗi tháng. Tỉ lệ hưởng này khá cao, song vẫn có nhiều trường hợp NLĐ sẽ có mức hưởng lương thấp khi về hưu. Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy hiện có khoảng 2,7 triệu người được chi trả chế độ hưu trí. Trong đó, có tới 1,9 triệu người (chiếm 68,3%) chỉ hưởng lương hưu từ 3 triệu đồng/tháng đến dưới 7 triệu đồng/tháng.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Phạm Minh Huân cho rằng thời gian đóng BHXH ngắn, mức đóng thấp thì mức lương hưu sẽ thấp. Nếu thấp quá không đủ sống, nhà nước cần nghiên cứu có chính sách hỗ trợ để người về hưu bảo đảm cuộc sống tối thiểu.

Để giải quyết vấn đề này, theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động, cần đẩy nhanh tốc độ cải cách tiền lương theo Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về chính sách cải cách tiền lương. Tiền lương về đúng giá trị thực, đóng BHXH dựa trên tổng thu nhập của NLĐ... là một trong những giải pháp nâng tiền lương hưu cho NLĐ sau này.