Còn khoảng 2,67 triệu tấn gạo để xuất khẩu

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, chốt phiên giao dịch ngày 23-8, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam giữ vững vị trí cao nhất thế giới. Theo đó, giá gạo 5% tấm ở mức 638 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 623 USD/tấn. Giá lúa trong nước vẫn tiếp tục nhích lên nhưng giá gạo lại có xu hướng giảm trong những ngày tiếp theo.

Việt Nam dự kiến xuất khẩu hơn 7 triệu tấn gạo trong năm 2023

Tại Hà Nội, giá gạo tại các chợ tăng thêm khoảng 1.000 - 2.000 đồng/kg, tùy loại. Tại các siêu thị, giá gạo vẫn ở mức bình ổn. Nguồn cung gạo trong nước dồi dào, chưa có dấu hiệu thiếu hụt. Trên thị trường thế giới, nhu cầu gạo vẫn gia tăng. Ông Nguyễn Cảnh Cường - Tham tán Công sứ, Thương vụ Việt Nam tại Vương quốc Anh cho biết, với cộng đồng hơn 5,5 triệu người gốc Á, nhu cầu tiêu dùng gạo tại Anh rất lớn trong khi quốc gia này hoàn toàn không trồng lúa, toàn bộ nhu cầu tiêu dùng đều phải nhập khẩu. Năm 2022, Anh đã nhập khẩu 3.399 tấn gạo từ Việt Nam, tăng 24,5% so năm 2021, giá trị xuất khẩu đạt hơn 3,7 triệu USD, tăng 34% so năm 2021. Việt Nam hiện là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 14 vào Anh, tuy nhiên thị phần chiếm khá khiêm tốn (0,6%).

Gạo Việt Nam ở Anh chủ yếu được bán cho cộng đồng người Việt Nam và một phần cộng đồng người Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Philippines với giá bán lẻ ở các siêu thị với mức giá 58.000 - 72.000 đồng/kg. Các thương hiệu gạo Việt Nam phổ biến tại Anh hiện có là gạo tám thơm, gạo tấm, gạo nếp, ST25 (gạo ông Cua). “Mặc dù là nhà xuất khẩu gạo lớn trên thế giới, gạo Việt Nam xuất sang Anh cũng như nhiều nước khác thường được bán dưới thương hiệu của các nhà phân phối, khiến người tiêu dùng không nhận biết được nguồn gốc gạo từ Việt Nam. Vì vậy, việc xây dựng thương hiệu là giải pháp lâu dài để gạo Việt Nam duy trì thị phần tại Anh một khi chất lượng gạo Việt Nam đã chinh phục được người tiêu dùng.

Nếu tích cực tiếp thị một cách chuyên nghiệp, bao gồm việc quảng bá trên các phương tiện truyền thông sở tại bằng tiếng Anh, các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam chắc chắn sẽ tăng thị phần tại Anh, trong đó có phân khúc thị trường là các nhà hàng phục vụ khách du lịch châu Á, vốn chiếm một lượng không nhỏ trong tổng số hàng chục triệu khách du lịch đến Anh mỗi năm” - ông Nguyễn Cảnh Cường cho biết và thông tin thêm, thời điểm hiện nay rất thuận lợi để gạo Việt Nam vào thị trường Anh, đặc biệt nhờ lợi thế cạnh tranh nhờ Hiệp định UKVFTA, các nhà xuất khẩu cần tận dụng “cơ hội vàng” để yêu cầu các nhà phân phối gạo tại Anh sử dụng thương hiệu gạo Việt Nam, thay vì thương hiệu của nhà phân phối, giúp nâng cao nhận thức của người tiêu dùng Anh về gạo Việt Nam.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, năm 2023 cả nước gieo trồng được 7,1 triệu ha, năng suất trung bình đạt 6,07 tấn/ha, sản lượng đạt trên 43,1 triệu tấn, tăng 452.000 tấn so với năm 2022. Với sản lượng lúa dự kiến như trên, ngoài đảm bảo an ninh lương thực trong nước, chế biến, làm giống, chăn nuôi, Việt Nam có thể xuất khẩu trên 7,5 triệu tấn gạo trong năm 2023. Trong 7 tháng đầu năm 2023 đã xuất khẩu 4,83 triệu tấn, còn khoảng 2,67 triệu tấn cho xuất khẩu trong 5 tháng còn lại của năm 2023.

Kiểm soát việc tăng giá gạo trong nước

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh - Học viện Tài chính cho rằng, giá gạo Việt Nam hiện đắt nhất thế giới trước tiên là tin vui, bởi lẽ, từ trước đến nay, giá gạo Việt Nam luôn thấp hơn giá gạo của Thái Lan. Tuy nhiên, giá gạo xuất khẩu tăng cao sẽ đẩy giá gạo trong nước cũng tăng. Do đó, các doanh nghiệp cần xem xét, tính toán như thế nào cho hợp lý. “Giá gạo tăng cao như vậy nhẽ ra người nông dân nên được được hưởng nhiều nhất nhưng thực tế có thể không phải như vậy. Một vấn đề nữa mà các doanh nghiệp cũng cần lưu ý đó là sự biến động về giá này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, tăng và đứng ở mức rất cao nhưng sau đó sẽ giảm xuống và trở về mức cân bằng.

Mức này thường thấp hơn mức đã lập đỉnh khá nhiều. Vì vậy, các doanh nghiệp cần hết sức cẩn trọng, nếu doanh nghiệp không tỉnh táo, “đu đỉnh” sẽ dẫn đến “già néo đứt dây” - PGS.TS Đinh Trọng Thịnh phân tích - “Bên cạnh việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo thì tích trữ gạo cũng là cần thiết, tích trữ sao cho vừa đủ nếu không, khi mùa vụ mới đến, thị trường gạo trở về trạng thái bình thường, gạo tồn trong kho không bán được giá cao sẽ gây thiệt hại cho doanh nghiệp và cho ngành gạo. Ngoài ra, cần ngăn chặn các hành vi vi phạm về niêm yết giá, đầu cơ, găm hàng, định giá bất hợp lý đối với mặt hàng gạo”.

Bình luận về thị trường gạo thời gian qua, chuyên gia thị trường Vũ Vinh Phú cho rằng, không chỉ người dân mà doanh nghiệp cũng mừng bởi doanh thu, lợi nhuận từ xuất khẩu lúa gạo tăng cao - “Điều đáng mừng nhất là tuy thị trường lúa gạo thế giới biến động lớn nhưng thị trường tiêu dùng nội địa vẫn được duy trì ổn định. Từ những điều kể trên, có thể thấy, đây là một tín hiệu tích cực góp phần thúc đẩy nền kinh tế của chúng ta từ nay đến cuối năm, đặc biệt là trong giai đoạn khó khăn này”.

Dù vậy, ông Vũ Vinh Phú cho rằng cần quan tâm đến thông tin thị trường bắt đầu có hiện tượng thu mua gom lúa gạo để đầu cơ, chờ lên giá để trục lợi. “Mặt hàng lúa gạo vốn chiếm phần lớn trong “rổ” hàng hóa tính giá CPI. Chính vì vậy, làm sao phải kiểm soát tốt, không để giá gạo tăng đột biến, gây ảnh hưởng, xáo trộn đời sống người dân. Gạo là mặt hàng thiết yếu, nếu bị tăng giá đột ngột sẽ làm nhiều mặt hàng khác tăng theo như bún, phở, các loại dịch vụ. Mà xưa nay, các loại hình dịch vụ vốn được cho là lên nhanh nhất nhưng gần như không bao giờ xuống. Với cái lo này, thì từ Chính phủ cho tới bộ, ban, ngành cùng với doanh nghiệp, người dân phải tính tới và chung tay kiểm soát” - ông Vũ Vinh Phú nói.

Cùng với đó, cần tìm cách hiệu quả nhất để nâng cao năng lực xuất khẩu lúa gạo trên ra thị trường quốc tế, từ việc hoàn thiện chuỗi sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ cho tới hệ thống kho bãi, cảng biển xuất khẩu. Xa hơn, theo ông Vũ Vinh Phú, chúng ta có thể tạo nên một nền công nghiệp xuất khẩu gạo, thậm chí, biến Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu gạo của thế giới.

PGS.TS Ngô Trí Long cũng cho rằng, mặc dù giá gạo thế giới tăng cao nhưng tại Việt Nam, những ngày qua, giá gạo bán ra trên thị trường không có nhiều biến động, đặc biệt là ở các siêu thị và điểm bán hàng bình ổn giá. Kết quả này có được một phần là do thời gian qua, hệ thống các siêu thị và điểm bán hàng bình ổn giá đã thực hiện nghiêm chỉ đạo của Bộ Công Thương trong việc bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu, trong đó có mặt hàng gạo.

Tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường gạo

Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT), Bộ Công Thương đã có Công văn gửi Cục QLTT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm về đầu cơ, găm hàng, định giá bất hợp lý đối với mặt hàng gạo. Trong đó, Tổng cục QLTT yêu cầu các Cục QLTT địa phương, tăng cường công tác quản lý địa bàn, triển khai các biện pháp nghiệp vụ để nắm bắt tình hình thị trường, diễn biến cung - cầu, giá bán của mặt hàng gạo nhằm xây dựng phương án kiểm tra, giám sát và đề xuất các giải pháp nhằm góp phần ổn định thị trường; Chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trên địa bàn tăng cường theo dõi sát thị trường giá gạo, kiểm tra, kiểm soát các cơ sở kinh doanh, đầu mối bán buôn, bán lẻ, các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, các kho nhằm kiểm soát nguồn cung, giá bán, ngăn chặn các hành vi vi phạm về niêm yết giá, đầu cơ, găm gàng, định giá mua, giá bán bất hợp lý đối với mặt hàng gạo; Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh gạo không rõ nguồn gốc, xuất xứ và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm, nhằm góp phần đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo bền vững.