Theo nhà báo Phạm Hữu Quang - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Ngày Nay, mô hình báo điện tử dựng cổng thanh toán (paywall) để thu phí từ người đọc đã được nhiều cơ quan báo chí lớn trên thế giới áp dụng và đã có rất nhiều tờ báo thành công như New York Times, Financial Times, The Economist… 

Nhà báo Phạm Hữu Quang - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Ngày Nay

Việc thu phí báo điện tử cũng có nhiều cách thực hiện, như thu phí đọc toàn bộ các tin bài, thu phí một phần.

Theo số liệu của We Are Social trong báo cáo mới nhất công bố tháng 1/2021, Việt Nam có 97,8 triệu dân; số lượng thuê bao di động là 154,4 triệu thuê bao (tăng 1,3 triệu trong khoảng thời gian từ 1/2020 đến tháng 1/2021); số lượng người dùng internet là 68,72 triệu thuê bao (tăng hơn 550 ngàn người trong khoảng thời gian từ 1/2020 đến tháng 1/2021); số lượng người dùng mạng xã hội là 72 triệu người, tương đương 73,7% tổng dân số (tăng 7 triệu người trong khoảng thời gian từ 1/2020 đến tháng 1/2021). 

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ đã làm cho người dùng thay đổi thói quen, thay đổi cách thức và xu hướng tiếp cận thông tin. Điều này cũng đòi hỏi báo chí phải chuyển mình, phải thay đổi để có được bạn đọc, có được công chúng. 

Đó là những thông tin mang tính xác thực, những nội dung bản quyền có hàm lượng tri thức cao, những câu chuyện tử tế và nhân văn, những góc nhìn riêng biệt từ những cây bút, nhà báo có uy tín, tạo ra những giá trị mới của thông tin. 

Một điều quan trọng khác là báo chí cũng phải ứng dụng các công nghệ mới cho chính các hoạt động báo chí. 

“Đây là những yếu tố quan trọng và cần thiết để xác lập mô hình báo chí thu phí trên nền tảng digital”, ông Quang nói.

Ông Phạm Hữu Quang chia sẻ, Tạp chí Ngày Nay triển khai mô hình thu phí một phần nội dung trên báo điện tử từ ngày 29/3/2021. Đây là chuyên mục gồm những bài viết chuyên sâu, là những góc nhìn, phân tích từ các chuyên gia, các cây bút nổi tiếng. 

Bạn đọc có thể trả phí theo bài, hoặc theo các gói thời gian (1 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm); có thể lựa chọn cách thanh toán qua ví điện tử, hơn 40 loại thẻ ngân hàng, thẻ Visa, Master Card… 

Ông Quang bày tỏ, là tạp chí đầu tiên tại Việt Nam triển khai nền tảng thu phí nội dung trực tuyến nên những kết quả ban đầu với Ngày Nay là rất đáng để khích lệ để tiếp tục dấn thân trên con đường tự thử thách đầy mới mẻ này.

Phó Tổng Biên tập Tạp chí Ngày Nay cho hay, báo chí thu phí trực tuyến đòi hỏi rất khắt khe hai vấn đề: Nội dung và phương thức thanh toán. Thực tế hiện nay ở Việt Nam, bạn đọc chưa có thói quen trả tiền để đọc báo mạng điện tử, đồng thời vẫn còn nhiều tâm lý e dè về vấn đề bảo mật. Để thay đổi được thói quen của bạn đọc là không dễ dàng. 

Bên cạnh đó, để duy trì được việc sản xuất nội dung có chất lượng cao cũng là một áp lực rất lớn. Tại toà soạn, đơn vị phải liên tục đào tạo đội ngũ phóng viên, biên tập viên để nâng cao nghiệp vụ báo chí, liên tục tự học hỏi từ chính các đồng nghiệp các cơ quan báo chí lớn. 

Theo ông Quang, thu phí trên báo điện tử chỉ là một lựa chọn trong rất nhiều lối đi trên con đường phát triển của một cơ quan báo chí. Trong dòng chảy của cuộc cách mạng 4.0, báo chí muốn phát triển phải luôn gắn với sự chuyển đổi mạnh mẽ của công nghệ. Cách để phát triển, để thay đổi, không thể khác được chính là sử dụng công nghệ nhiều hơn. Chỉ có đi đầu về cái mới thì mới có cơ hội vươn lên bứt phá và phát triển.

Cá nhân ông cho rằng, việc sử dụng công nghệ mới sẽ tạo ra những giá trị mới cho báo chí và cho công chúng. Công nghệ mới giúp chúng ta lưu trữ, tìm kiếm, tổng hợp, phân tích, hệ thống… và chuyển hoá toàn bộ những tính năng đó thành giá trị mới cho báo chí, cho công chúng; giải phóng các toà soạn khỏi những công việc vụn vặt hàng ngày và cho chúng ta thêm nhiều thời gian để sáng tạo. 

“Để bạn đọc trả tiền đọc báo đã khó, nhưng giữ chân bạn đọc còn khó hơn. Cách duy nhất để giữ được bạn đọc chính là câu chuyện nội dung có bản quyền, kết hợp với các yếu tố công nghệ mới…”, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Ngày Nay nêu ý kiến.

Ông bày tỏ tin tưởng, với sự phát triển mạnh mẽ của Internet vạn vật (IoT), lưu trữ dữ liệu lớn và tiền điện tử, báo chí Việt Nam sẽ có sự đột phá để phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng.

Thương hiệu tờ báo đóng vai trò quan trọng trong chiến lược thu phí

Nhà báo Trần Tiến Duẩn, Tổng Biên tập Báo điện tử VietnamPlus cho biết, năm 2018, Báo điện tử VietnamPlus của TTXVN trở thành cơ quan báo chí đầu tiên của Việt Nam thu phí đọc nội dung trên nền tảng digital. 

Tổng Biên tập Báo điện tử VietnamPlus Trần Tiến Duẩn

Mỗi ngày, VietnamPlus phát khoảng 5-10 bài thu phí, gồm những bài phân tích chuyên sâu, phỏng vấn độc quyền… do tòa soạn tự sản xuất, hoặc dịch lại theo nhượng quyền của các đơn vị báo chí lớn trên thế giới. VietnamPlus chọn hướng đi này, vì đây là một xu hướng lớn của báo chí thế giới, mặt khác cũng là do sự chuyển đổi cách thức quảng cáo và sụt giảm nguồn thu.

“Tính ra mỗi tin bán của VietnamPlus chỉ thu 5.000 đồng; nếu đọc 1 tuần là 10.000; 1 tháng là 30.000 và 2 tháng là 60.000. Đến nay, việc thu phí là tương đối khả quan, với một lượng độc giả trả tiền để đọc các tin, bài chất lượng cao”, ông Duẩn thông tin.

Tổng Biên tập Báo điện tử VietnamPlus cho hay, qua thăm dò, khảo sát những tập thể, cá nhân mua tin của VietnamPlus, họ cho rằng các tin bán có hàm lượng thông tin cao, sâu sắc, kịp thời và độc đáo, đi sâu vào một lĩnh vực, vấn đề mà dư luận, xã hội đang quan tâm, đi liền với đó là cách trình bày hấp dẫn, cầu kỳ. Những tin như vậy họ chấp nhận chi trả cho nguồn tin mà họ đang sử dụng. 

Theo ông, cần xác định, tin bán phải tập trung vào độc giả, phải tìm cách xác định được độc giả của họ cần gì. Độc giả sẽ bỏ tiền khi họ đã thực sự tin tưởng là mình có được những nguồn tin giá trị, chất lượng. 

Câu hỏi đặt ra là: làm sao có thể tạo ra nhiều "hàng hóa tin tức" đủ hấp dẫn với người dùng, khiến họ phải "móc túi" trả tiền? Những độc giả trả tiền mua nội dung vì nguồn tin đó giúp họ nắm bắt thông tin và đăng tải về những vấn đề mà họ quan tâm. 

Độc giả đánh giá cao nội dung độc quyền mà họ được tiếp cận hơn là những lợi ích phụ trợ như các món quà tặng khuyến mại khi đăng ký. Việc thu hút độc giả trả phí đòi hỏi phải đầu tư vào nội dung chất lượng cao và tập trung đáp ứng nhu cầu của độc giả. 

Theo ông, để triển khai thu phí độc giả, các tòa soạn cần thiết phải có một cách thức tổ chức sản xuất nội dung chất lượng cao, phân phối, thanh toán tiện lợi dễ sử dụng. Từ giá trị cốt lõi là chất lượng và giá trị thông tin, với các tuyến bài độc quyền, riêng biệt, được xây dựng cầu kỳ; rồi tới cách thức quảng cáo, giới thiệu, tiếp thị; thăm dò, tìm hiểu nhu cầu của độc giả bằng trí tuệ nhân tạo; cho đến phương thức thanh toán linh hoạt, thuận tiện cho người dùng. 

Mô hình thu phí của báo VietnamPlus

Về phương thức thanh toán, các doanh nghiệp như Viettel, VNPT, MobiFone cũng đang sẵn cho việc cung ứng dịch vụ mobile money. Về lâu dài, chiến lược nhắm tới tỷ lệ 5-10% khách hàng đăng ký mua tin hàng tháng sẽ dễ thành công hơn, bên cạnh những thông tin phổ biến miễn phí níu giữ độc giả.

Một khâu rất quan trọng nữa, đó là phải làm tốt câu chuyện bản quyền tác phẩm báo chí, đây là vấn đề khó giải quyết trong rất nhiều năm qua. 

Ngoài ra, trong chiến lược thu phí, thương hiệu tờ báo cũng đóng một vai trò quan trọng để thuyết phục độc giả, những người không có ý định trả tiền cho tin tức, thực hiện trả phí khi đọc báo.

Tổng Biên tập Báo điện tử VietnamPlus cũng cho rằng, thu phí báo điện tử một mặt góp vào mức tăng trưởng doanh thu (mặc dù còn khiêm tốn) khi quảng cáo online chậm lại và thậm chí đi xuống trong những năm gần đây. Mặc khác, thu phí cũng là cách “mặc định” đối với độc giả muốn đọc các tin tức nóng hổi, chuyên sâu, độc quyền thì phải “trả phí”, đây cũng là một cách để bảo vệ bản quyền tác phẩm báo chí.

Ông Duẩn nhấn mạnh, thu phí báo chí đang là một xu hướng, một lựa chọn trên con đường tìm kiếm nguồn thu ngoài quảng cáo.

Việc thu tiền từ bạn đọc trực tuyến ở Việt Nam hiện nay khá khó khăn nhưng nếu muốn thay đổi cơ cấu doanh thu thì các cơ quan báo chí phải bắt tay cùng làm. Quan trọng nhất là phải bảo vệ được bản quyền. Bên cạnh đó, các báo cũng rất cần sự quan tâm, chia sẻ, ủng hộ của độc giả, các doanh nghiệp trong việc “đọc báo và trả tiền”.