Bé gái lưu luyến tạm biệt ông trong khu cách ly. (Nguồn: Bệnh viện Nhi đồng Thành phố Hồ Chí Minh)

"Nhìn cảnh này xót ghê. Mẹ mất do đột quỵ. Bé mới 7 tuổi ở với ông bà ngoại từ nhỏ, không biết mặt ba. Ông bà cháu bị dương tính. Bà mất sau vài ngày nhập viện. Hai ông cháu đau lòng qua cách ly tại bệnh viện dã chiến số 4, ông còn dương tính, còn bé thì đủ tiêu chuẩn xuất viện.

Do ông bà trọ ở quận 8, nay ông còn tiếp tục điều trị ở dã chiến, nên đành gửi bé về nhà người quen ở Long An. Hai ông cháu chào nhau suốt không ai chịu đi.” Đó là câu chuyện cảm động được chia sẻ trên fanpage Bệnh viện Nhi đồng Thành phố Hồ Chí Minh.

Đăng kèm bài viết là hình ảnh bé gái đội mũ đứng bên cạnh chiếc vali to, phía xa xa là ông ngoại đứng nhìn, hai ông cháu vẫy tay chào nhau đầy lưu luyến không nỡ rời đi khiến ai nhìn thấy cũng không khỏi xót xa. Và còn đau xót hơn khi em chỉ là một trong rất nhiều trẻ em đã mất đi người chăm sóc vì đại dịch COVID-19.

Cần lắm những vòng tay yêu thương

Nếu như thống kê ban đầu hồi cuối tháng 8/2021 Thành phố Hồ Chí Minh chỉ có 250 trẻ em mồ côi do đại dịch COVID-19 thì đến nay, theo số liệu mới nhất của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, con số này đã tăng lên hơn 1.500 em. Trong số các em, có hơn 1.000 em đang học tiểu học và trung học cơ sở rất cần được sự quan tâm đặc biệt và hỗ trợ chăm sóc trong thời gian lâu dài. Các em đang cần lắm những vòng tay yêu thương.

Theo ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động-Thương binh và xã hội), do đại dịch diễn biến phức tạp, nhân lực các địa phương dồn hết cho việc phòng, chống dịch nên việc thống kê rất khó khăn, đôi khi bị gián đoạn. Vì thế, thời gian tới, số lượng trẻ mồ côi do đại dịch COVID-19 có thể sẽ còn tăng lên.

Ông Nam cũng cho hay theo quy định tại Nghị định 20/2021/NĐ-CP, mỗi trẻ mồ côi cả cha và mẹ dưới 4 tuổi sẽ được nhận trợ cấp hơn 900.000 đồng/tháng; những em hơn 4 tuổi trở lên được trợ cấp 540.000 đồng/tháng. Bên cạnh đó, khi sống tại nơi nhận chăm sóc, nuôi dưỡng thì trẻ mồ côi còn được hỗ trợ tiền ăn; chi phí điều trị trong trường hợp không có thẻ bảo hiểm y tế; chi phí đưa về nơi cư trú hoặc đến cơ sở trợ giúp xã hội, nhà xã hội.

Trong bối cảnh có số lượng lớn trẻ em mồ côi cha mẹ do COVID-19, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh cũng xác định cần phải có những chính sách chăm lo chu đáo lâu dài cho các em có hoàn cảnh đặc biệt này. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân đân Thành phố Hồ Chí Minh Võ Văn Hoan đã có văn bản khẩn yêu cầu các đơn vị rà soát, lập danh sách các trẻ mồ côi cha, mẹ do COVID-19; tổ chức thăm hỏi, động viên và nắm bắt nguyện vọng của người thân đang nuôi dưỡng các em để tham mưu, xây dựng chính sách trước mắt và lâu dài cho từng nhóm, trình Ủy ban nhân dân Thành phố trước ngày 25/9.

[TP.HCM: Chính quyền địa phương chủ động hỗ trợ, nuôi dưỡng trẻ mồ côi]

Bên cạnh những chính sách của Nhà nước thì lúc này rất cần sự chung tay, góp sức của cộng đồng để sự hỗ trợ đến với các em được nhanh nhất. Nhiều chương trình đang được phát động, triển khai để giúp đỡ các em vượt qua nỗi đau quá lớn, lấp bớt phần nào khoảng trống tình cảm và nỗi âu lo đời thường. Các chương trình này sẽ giúp các em có được sự chăm sóc tận tình, ấm áp của cộng đồng.

Hội đồng Đội Thành phố Hồ Chí Minh đã phát động chương trình hỗ trợ học bổng 3 triệu đồng/năm học cho các em học sinh mất cha, mẹ do dịch bệnh COVID-19 cho đến khi các em học hết cấp 3. Hơn một tháng qua, chương trình đã nhận được đăng ký của hơn 150 nhà hảo tâm, cá nhân, tập thể với hơn 400 suất học bổng cho đội viên, học sinh với tổng kinh phí gần 6 tỷ đồng.

Trung ương Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam cũng triển khai chương trình “ATM yêu thương”nhận bảo trợ và đỡ đầu cho trẻ em mồ côi cha mẹ có hoàn cảnh khó khăn do dịch bệnh COVID-19 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam kêu gọi các doanh nghiệp, doanh nhân đăng ký nhận bảo trợ cho các trẻ em bị mồ côi với mức 1 triệu đồng/tháng cho đến khi các em đủ 18 tuổi... 

Cần có chính sách toàn diện và dài hạn

Bên cạnh hỗ trợ kịp thời chăm sóc về thể chất thì theo nhiều chuyên gia, vấn đề lo ngại nhất lúc này chính là vấn đề chăm sóc, trị liệu tâm lý cho trẻ em mồ côi. Sự mất đi cha, mẹ đã là một nỗi đau lớn, ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ em mà trong điều kiện bình thường để giảm bớt sang chấn tâm lý đã khó thì trong điều kiện ngặt nghèo của đại dịch COVID-19 lại càng khó khăn hơn.

Tỉnh Đoàn và Hội đồng Đội tỉnh Phú Yên tặng học bổng nhận đỡ đầu trẻ mồ côi mẹ vì dịch COVID-19. (Ảnh: TTXVN)

Theo ông Đặng Hoa Nam, điều quan trọng nhất lúc này là cần giúp người thân, người chăm sóc hay cán bộ địa phương nơi các em sinh sống phát hiện ra những dấu hiệu sang chấn của các em (nếu có) để can thiệp kịp thời vì hiện nay không phải ai cũng có kiến thức kỹ năng để nhìn ra điều này.

“Tôi cho rằng không chỉ cần giải quyết vấn đề khủng hoảng cấp bách trước mắt mà còn là vấn đề lâu dài. Về phía địa phương, cần áp dụng ngay chính sách của Nhà nước, của địa phương cũng như các nguồn hỗ trợ để làm sao giảm mức tối đa khó khăn về mặt đời sống cho các em; triển khai giúp các em tiếp cận với hệ thống mạng lưới, dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần,” ông Đặng Hoa Nam nhấn mạnh.

Đối với vấn đề chăm sóc thay thế khi trẻ em mất đi cha mẹ vì COVID-19, ông Nam đánh giá cao các doanh nghiệp, tổ chức có chương trình hỗ trợ, các dự án dài hơi chăm sóc trẻ em mồ côi. Tuy nhiên, Cục trưởng Cục trẻ em cũng nhấn mạnh điều quan trọng nhất lúc này là phải để các em được sống trong môi trường gia đình, sống với người thân, cộng đồng nơi các em sinh ra.

“Tất cả sự trợ giúp, hỗ trợ cho trẻ em cho dù đó là chính sách của Nhà nước hay là của các cá nhân, tổ chức thiện nguyện thì trước hết đều phải xuất phát dựa trên những nguyên tắc về quyền, lợi ích tốt nhất của trẻ em, căn cứ vào nhu cầu, nguyện vọng cụ thể của từng em và người chăm sóc trẻ để có sự hỗ trợ phù hợp,” ông Đặng Hoa Nam nói.

Nguyên tắc chung của Luật Trẻ em nêu rõ trẻ em chỉ có thể phát triển tốt nhất trong môi trường gia đình. Khi các em mất môi trường gia đình, mất cha mẹ không có sự chăm sóc đầy đủ của cha mẹ thì sẽ tìm kiếm sự chăm sóc từ người thân. Khi không có người thân thích thì có thể tìm tới một cá nhân, một gia đình khác có nhu cầu chăm sóc.

“Giải pháp đưa các em về nuôi dưỡng tập trung ở cơ sở tập trung, các cơ sở nuôi dưỡng dài hạn... chỉ là giải pháp cuối cùng khi các giải pháp kia không thực hiện được,” ông Đặng Hoa Nam nói.

Ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục  Quốc hội cho biết Nhà nước sẽ hỗ trợ và vận động các nguồn xã hội hóa để đảm bảo cho các em được chăm sóc tại gia đình. Trong trường hợp bất khả kháng, không còn người thân, họ hàng mới tính đến phương án đưa các em vào trung tâm bảo trợ, trung tâm do các nhà hảo tâm xây dựng.

“Câu chuyện trẻ em mồ côi không phải là vấn đề trước mắt 1 năm, 2 năm, có những em mới chào đời còn gần 20 năm phía trước cần được hỗ trợ, chúng ta phải tính toàn diện. Vấn đề thực tiễn đặt ra có tác động lâu dài nên cần phải tính đến một chính sách dài hạn. Mong muốn của chúng tôi là kiến nghị Chính phủ có chính sách dài hạn giúp các em vượt qua khó khăn, được chăm sóc đầy đủ nhất đến lúc trưởng thành, cứng cáp để các em có thể tự lập sau này,” ông Nguyễn Đắc Vinh cho hay.

Trong báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tác động của dịch bệnh COVID-19, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã kiến nghị Chính phủ xem xét có cơ chế, chính sách cho đối tượng trẻ em mồ côi cha, mẹ bởi đại dịch COVID-19. Theo đó, Chính phủ cần có chính sách, gói hỗ trợ trực tiếp và khẩn trương đến với các đối tượng này đồng thời có chính sách hỗ trợ cho các tổ chức cung cấp dịch vụ bảo vệ và chăm sóc trẻ em vì hiện nay các đơn vị này đang quá tải./.